"Ένας
από τους κύριους λόγους που μας γοητεύουν οι προϊστορικοί
«Ινδοευρωπαίοι», συμπεριλαμβανομένων και των Ελλήνων της Εποχής του
Χαλκού είναι το υπέροχο μυστήριό τους. Γι’ αυτούς είναι τόσο πολλά αυτά
που αγνοούμε, τόσο λίγα αυτά που γνωρίζουμε με βεβαιότητα, ώστε η
φαντασία έχει πολύ ελεύθερο χώρο να καλπάσει.
(…)
Αλλά για τη σωστή πραγμάτευση του θέματος αυτού, είναι απαραίτητη η διασάφηση ορισμένων όρων. Σήμερα δεν υπάρχει «Ινδοευρωπαίος» με την αυστηρή έννοια του όρου. Επίσης δεν υπάρχει και δεν υπήρξε ποτέ «ινδοευρωπαϊκός λαός». Υπάρχουν κοινότητες και άτομα που μιλούν κάποια από τις γλώσσες τις οποίες οι γλωσσολόγοι θεωρούν βολικό να αποκαλούν «ινδοευρωπαϊκές». Επίσης είναι ευρέως αποδεκτή η υπόθεση ότι αυτές οι γλώσσες έλκουν την καταγωγή τους από μια κοινή γλώσσα, ο αρμόζων χαρακτηρισμός της οποίας είναι «πρωτο-ινδοευρωπαϊκή». Ο όρος «πρωτο-ινδοευρωπαϊκή» μπορεί να χρησιμοποιηθεί καταχρηστικά είτε για τη γλώσσα, είτε για μια από τις γλώσσες που ομιλούνταν στην πατρίδα από την οποία υποτίθεται πως προέρχονται οι διάφορες ινδοευρωπαϊκές γλώσσες. Φαίνεται απίθανο να είχε κυριαρχήσει σ’ ολόκληρη αυτή την πατρίδα μια μοναδική και ενιαία γλώσσα, αλλά δεν ξέρουμε καθόλου εάν μετεξελίχτηκε σε διαλέκτους –δηλαδή διαφορετικές μορφές της ίδιας γλώσσας που επιτρέπουν την αμοιβαία κατανόηση- ή λίγο ως πολύ σε διακεκριμένες γλώσσες (λόγου χάρη στις λεγόμενες γλώσσες κέντουμ και σάτεμ).
(…)
Πριν από έναν αιώνα, οι μελετητές χρησιμοποιούσαν εν γένει διαφορετικούς όρους και έννοιες. Οι περισσότεροι ιστορικοί και φιλόλογοι πίστευαν πως η γλώσσα στην ιδανική περίπτωση (αν και όχι πάντα στην πράξη) φανέρωνε εθνότητα ή φυλή. Πρέσβευαν λοιπόν πως κάποτε είχε υπάρξει μία ινδοευρωπαϊκή φυλή και πως σε ορισμένα μέρη της σημερινής Ευρασίας υπήρχαν ακόμη «Ινδοευρωπαίοι» ή «Άριοι» (αν και οι απόψεις διίσταντο ως προς το ποιοι ήταν οι Ινδοευρωπαίοι και πως θα αναγνωρίζονταν).
(…)
Μία κατηγορία ερωτημάτων έχει σχέση με τις υποτιθέμενες μεταναστεύσεις των ινδοευρωπαίων. Από που προέρχονται οι ομιλούντες την «πρωτο-ινδοευρωπαϊκή»; Ή μήπως η πατρίδα των ομιλούντων την «πρωτο-ινδοευρωπαϊκή» είναι μία απλοϊκή κατασκευή όπως ο κήπος της Εδέμ;
Εάν πραγματικά έλαβε χώρα κάποτε η διασπορά των ομιλούντων την «πρωτο-ινδοευρωπαϊκή», πότε έγινε αυτό; Ποια ήταν η φύση αυτών των μετακινήσεων και τι τις προκάλεσε; Στα μεγάλα αυτά ερωτήματα έχουν δοθεί πολλές και διάφορες απαντήσεις που θα εξακολουθήσουν να βρίσκουν οπαδούς γιατί φαίνεται απίθανο πως θα απαντηθούν ποτέ τελεσίδικα. Μερικές όμως φαίνονται πειστικότερες από άλλες, ειδικά όταν όσοι τις διατυπώνουν βλέπουν με πιο καθαρό μάτι τις ενδείξεις από την Ελλάδα.
Ιδιαίτερα για τους Έλληνες της Εποχής του Χαλκού οι ίδιες ερωτήσεις μπορούν να τεθούν πιο συγκεκριμένα. Άραγε «η έλευση των Ελλήνων» υπήρξε ιστορικό γεγονός ή μήπως είναι σύγχρονη επινόηση; Εάν είναι γεγονός, πότε έλαβε χώρα και πως πρέπει να το φανταστούμε;
Στο παρελθόν η έριδα με αντικείμενο την έλευση των Ελλήνων ενδιέφερε κυρίως τους αρχαιολόγους του Αιγαίου, τους γλωσσολόγους και τους προϊστορικούς. Οι ινδοευρωπαϊστές και οι ανατολιστές νομίζω πως θα θεωρήσουν ότι αξίζει να δουν για λίγο το αντικείμενο αυτής της έριδας, γιατί ικανό μέρος της ευρασιατικής ιστορίας στηρίζεται στις συμπερασματικές απαντήσεις σ’ αυτά τα ερωτήματα"
Robert Drews (1988). The Coming of the Greeks. Princeton University Press.
(απόσπασμα από την "Εισαγωγή")
(…)
Αλλά για τη σωστή πραγμάτευση του θέματος αυτού, είναι απαραίτητη η διασάφηση ορισμένων όρων. Σήμερα δεν υπάρχει «Ινδοευρωπαίος» με την αυστηρή έννοια του όρου. Επίσης δεν υπάρχει και δεν υπήρξε ποτέ «ινδοευρωπαϊκός λαός». Υπάρχουν κοινότητες και άτομα που μιλούν κάποια από τις γλώσσες τις οποίες οι γλωσσολόγοι θεωρούν βολικό να αποκαλούν «ινδοευρωπαϊκές». Επίσης είναι ευρέως αποδεκτή η υπόθεση ότι αυτές οι γλώσσες έλκουν την καταγωγή τους από μια κοινή γλώσσα, ο αρμόζων χαρακτηρισμός της οποίας είναι «πρωτο-ινδοευρωπαϊκή». Ο όρος «πρωτο-ινδοευρωπαϊκή» μπορεί να χρησιμοποιηθεί καταχρηστικά είτε για τη γλώσσα, είτε για μια από τις γλώσσες που ομιλούνταν στην πατρίδα από την οποία υποτίθεται πως προέρχονται οι διάφορες ινδοευρωπαϊκές γλώσσες. Φαίνεται απίθανο να είχε κυριαρχήσει σ’ ολόκληρη αυτή την πατρίδα μια μοναδική και ενιαία γλώσσα, αλλά δεν ξέρουμε καθόλου εάν μετεξελίχτηκε σε διαλέκτους –δηλαδή διαφορετικές μορφές της ίδιας γλώσσας που επιτρέπουν την αμοιβαία κατανόηση- ή λίγο ως πολύ σε διακεκριμένες γλώσσες (λόγου χάρη στις λεγόμενες γλώσσες κέντουμ και σάτεμ).
(…)
Πριν από έναν αιώνα, οι μελετητές χρησιμοποιούσαν εν γένει διαφορετικούς όρους και έννοιες. Οι περισσότεροι ιστορικοί και φιλόλογοι πίστευαν πως η γλώσσα στην ιδανική περίπτωση (αν και όχι πάντα στην πράξη) φανέρωνε εθνότητα ή φυλή. Πρέσβευαν λοιπόν πως κάποτε είχε υπάρξει μία ινδοευρωπαϊκή φυλή και πως σε ορισμένα μέρη της σημερινής Ευρασίας υπήρχαν ακόμη «Ινδοευρωπαίοι» ή «Άριοι» (αν και οι απόψεις διίσταντο ως προς το ποιοι ήταν οι Ινδοευρωπαίοι και πως θα αναγνωρίζονταν).
(…)
Μία κατηγορία ερωτημάτων έχει σχέση με τις υποτιθέμενες μεταναστεύσεις των ινδοευρωπαίων. Από που προέρχονται οι ομιλούντες την «πρωτο-ινδοευρωπαϊκή»; Ή μήπως η πατρίδα των ομιλούντων την «πρωτο-ινδοευρωπαϊκή» είναι μία απλοϊκή κατασκευή όπως ο κήπος της Εδέμ;
Εάν πραγματικά έλαβε χώρα κάποτε η διασπορά των ομιλούντων την «πρωτο-ινδοευρωπαϊκή», πότε έγινε αυτό; Ποια ήταν η φύση αυτών των μετακινήσεων και τι τις προκάλεσε; Στα μεγάλα αυτά ερωτήματα έχουν δοθεί πολλές και διάφορες απαντήσεις που θα εξακολουθήσουν να βρίσκουν οπαδούς γιατί φαίνεται απίθανο πως θα απαντηθούν ποτέ τελεσίδικα. Μερικές όμως φαίνονται πειστικότερες από άλλες, ειδικά όταν όσοι τις διατυπώνουν βλέπουν με πιο καθαρό μάτι τις ενδείξεις από την Ελλάδα.
Ιδιαίτερα για τους Έλληνες της Εποχής του Χαλκού οι ίδιες ερωτήσεις μπορούν να τεθούν πιο συγκεκριμένα. Άραγε «η έλευση των Ελλήνων» υπήρξε ιστορικό γεγονός ή μήπως είναι σύγχρονη επινόηση; Εάν είναι γεγονός, πότε έλαβε χώρα και πως πρέπει να το φανταστούμε;
Στο παρελθόν η έριδα με αντικείμενο την έλευση των Ελλήνων ενδιέφερε κυρίως τους αρχαιολόγους του Αιγαίου, τους γλωσσολόγους και τους προϊστορικούς. Οι ινδοευρωπαϊστές και οι ανατολιστές νομίζω πως θα θεωρήσουν ότι αξίζει να δουν για λίγο το αντικείμενο αυτής της έριδας, γιατί ικανό μέρος της ευρασιατικής ιστορίας στηρίζεται στις συμπερασματικές απαντήσεις σ’ αυτά τα ερωτήματα"
Robert Drews (1988). The Coming of the Greeks. Princeton University Press.
(απόσπασμα από την "Εισαγωγή")
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου