Ο ψυχαναγκασμός (ή ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή) ανήκει στις αγχώδεις διαταραχές και χαρακτηρίζεται από την παρουσία ιδεοληψιών ή έμμονων ιδεών.

 


Ο ψυχαναγκασμός (ή ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή) ανήκει στις αγχώδεις διαταραχές και χαρακτηρίζεται από την παρουσία ιδεοληψιών ή έμμονων ιδεών. 
Οι ιδεοληψίες ή έμμονες ιδέες, είναι σκέψεις ή αλληλουχίες σκέψεων με λογικό συνήθως περιεχόμενο, τις οποίες ο ασθενής αισθάνεται αναγκασμένος να επαναλαμβάνει συχνά κατά τη διάρκεια της ημέρας. Συνήθως μάλιστα υπάρχει ένας μαγικός αριθμός επαναλήψεων που πρέπει να γίνονται κάθε φορά.
Οι ιδεοληψίες στον ψυχαναγκασμό μπορεί να παίρνουν και τη μορφή εικόνων ή παρορμήσεων. 
Ο ψυχαναγκαστικός ασθενής αισθάνεται τις σκέψεις αυτές σαν δικές του, του έρχονται αυτόματα, αλλά αισθάνεται υποχρεωμένος να τις επαναλαμβάνει και αν δεν το κάνει βιώνει έντονο άγχος. 
Η επανάληψη των σκέψεων, παρ’ όλο που του είναι δυσάρεστη, τον ανακουφίζει από το άγχος προσωρινά. Συχνά ο ψυχαναγκασμός συνδυάζεται και με καταναγκαστικές κινήσεις, ένα σύνολο κινήσεων δηλαδή που ο ασθενής επαναλαμβάνει στερεοτυπικά με τελετουργικό τρόπο. 
Όπως και στις ιδεοληψίες του ψυχαναγκασμού, στην περίπτωση των καταναγκαστικών κινήσεων, ο ασθενής αισθάνεται υποχρεωμένος να εκτελέσει αυτές τις κινήσεις και μάλιστα συνήθως με συγκεκριμένο αριθμό επαναλήψεων, γιατί αλλιώς βιώνει έντονο άγχος ή πιστεύει ότι θα γίνει κάτι κακό. Κλασική περίπτωση καταναγκαστικής κίνησης που συνδυάζεται με ψυχαναγκασμό είναι το τελετουργικό πλύσιμο των χεριών που επαναλαμβάνεται κάποιες φορές και συνδυάζεται με τη σκέψη γύρω από το φόβο των μικροβίων. Άλλες τυπικές καταναγκαστικές κινήσεις είναι οι ελεγκτικές κινήσεις (π.χ. κλείδωμα της πόρτας, έλεγχος για αναμμένες ηλεκτρικές συσκευές) σε συνδυασμό με την εμμονή για ατυχήματα, ή καταστροφές. Άλλα κοινά είδη ψυχαναγκασμού (εκτός από την καθαριότητα-μικροβιοφοβία και τον έλεγχο) είναι το μέτρημα-απαρίθμηση, η ταξινόμηση, η συσσώρευση παλιών άχρηστων αντικειμένων, κ.ά. Συνήθως η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή πρωτοεκδηλώνεται κατά την παιδική ηλικία, την εφηβεία ή νωρίς στην ενήλικη ζωή. 
Ο ψυχαναγκασμός μπορεί να εμφανίζει εξάρσεις και υφέσεις κατά περιόδους, αλλά γενικά επηρεάζει σημαντικά τη ζωή και τη λειτουργικότητα του ατόμου και συχνά συνδυάζεται με κατάθλιψη.

 Μαρία Νάντη