Ένα
ερώτημα που συχνά επανέρχεται στις συζητήσεις των φιλολόγων είναι το
ακόλουθο: «πώς γίνεται, ενώ παλαιότερες γενιές διδάσκονταν τα Αρχαία
Ελληνικά από την Ά Λυκείου, η σημερινή γενιά μαθητών, που τα διδάσκεται
από την Ά Γυμνασίου, να μην έχει καλύτερη και πιο βαθιά και ουσιαστική
γνώση;». Μάλιστα η ανάγκη να απαντήσουμε στο ερώτημα αυτό γίνεται ακόμη
πιο επιτακτική καθώς συνεχώς στην πράξη διαπιστώνουμε ότι οι μαθητές της
Β΄ Λυκείου, που επιλέγουν τη θεωρητική κατεύθυνση, στερούνται πολύ
βασικών γνώσεων του αρχαίου ελληνικού λόγου.
Οι αιτίες είναι
πολλές. Μία από τις βασικές όμως, στην οποία θα θέλαμε να επικεντρωθούμε
στο ανά χείρας άρθρο, είναι ο λανθασμένος τρόπος με τον οποίο
διδάσκουμε Αρχαία Ελληνικά στα παιδιά μας στο σχολείο. Και το πρόβλημα
ξεκινά αμέσως από τον πρώτο μήνα της Ά Γυμνασίου και η ρίζα του
βρίσκεται στον τρόπο με τον οποίο είναι οργανωμένα και δομημένα τα
σχολικά βιβλία.
Πολλά, θετικά και αρνητικά, θα μπορούσαν να λεχθούν για
τα σχολικά βιβλία των Αρχαίων Ελληνικών. Εδώ θα αρκεστούμε στο να
παρουσιάσουμε δύο αρνητικά στοιχεία που είναι σημαντικά και στερούν από
τον έλληνα μαθητή την ευκαιρία να γνωρίσει, να αγαπήσει την αρχαία
ελληνική γλώσσα οπότε και κατά προέκταση να την εκτιμήσει.
Το πρώτο
αφορά στο ότι από την αρχή, από την πρώτη τάξη του Γυμνασίου, το σχολικό
βιβλίο υποχρεώνει τόσο τον καθηγητή όσο και το μαθητή να ασχοληθεί με
ενιαίο κείμενο.
Ζητάμε δηλαδή από τα παιδιά μας να αντιληφτούν και να
προσπαθήσουν να μεταφράσουν, έστω κατά προσέγγιση, αρχαία ελληνικά
κείμενα αγνοώντας όμως βασικά στοιχεία του εργαλείου με το οποίο μπορεί
να τα προσεγγίσει κανείς, που είναι το συντακτικό.
Έννοιες συντακτικές
όπως η συνημμένη και απόλυτη μετοχή, το απαρέμφατο, η παράθεση και η
επεξήγηση, η δοτική προσωπική… είναι εντελώς άγνωστες στα παιδιά.
Και
όμως εμείς συνεχίζουμε χωρίς να έχουμε διδάξει, έστω στα βασικά, τη
μαθηματική δομή της αρχαίας ελληνικής γλώσσας οι μαθητές να αντιληφτούν
το νόημα του κειμένου και τους εξετάζουμε στη μετάφραση.
Το αποτέλεσμα
είναι τα παιδιά από την αρχή να αποστρέφονται αυτό που δεν
καταλαβαίνουν.
Οι «καλοί» μαθητές δε, αναγκαστικά, αποστηθίζουν τη
μετάφραση προκειμένου να διεκδικήσουν έναν ικανοποιητικό βαθμό.
Το
δεύτερο στοιχείο αφορά στον τρόπο που τελικά γίνεται η διδασκαλία της
γραμματικής.
Η γραμματική, το κλιτικό σύστημα δηλαδή της αρχαίας
ελληνικής γλώσσας, έχει λογική οργάνωση και δομή, διαθέτει αλληλουχία.
Για να γίνω πιο ακριβής: οι καταλήξεις που χρησιμοποιούνται στην κλίση
των ουσιαστικών με τη σειρά τους χρησιμοποιούνται και στην κλίση των
μετοχών, των επιθέτων, των παραθετικών, των αντωνυμιών.
Ο ανθρώπινος
νους δηλαδή σχημάτισε κλιτικό σύστημα που κατ΄ αναλογία το χρησιμοποίησε
για όλο το ονοματικό μέρος.
Τι πιο λογικό λοιπόν και το σχολικό βιβλίο
να ακολουθεί στη διδασκαλία αυτήν την αλληλουχία που εσωτερικά διαθέτει η
γραμματική και έτσι να την αναδείξει και να διευκολύνει και τους
μαθητές να την κατανοήσουν και να τη προσλάβουν
ευκολότερα; Και
όμως το σχολικό βιβλίο κάνει ακριβώς το αντίθετο: ο μαθητής αρχικά
μαθαίνει να κλίνει κάποιο ουσιαστικό, έπειτα μεταπηδά σε κάποιο ρήμα,
μετά σε κάποιο επίθετο και ξανά σε ουσιαστικό και ξανά σε ρήμα…
Πριν
λοιπόν μιλήσουμε για τα πορίσματα της επιστήμης της Διδακτικής και για
το πώς αυτά θα μετουσιωθούν σε πράξη στο αναλυτικό πρόγραμμα των
σχολείων μας θα μπορούσαμε αρχικά, με απλούς τρόπους, να καταστήσουμε τα
αντικείμενα πιο προσιτά στους μαθητές. Και αυτό σε ό,τι αφορά στα
Αρχαία Ελληνικά μπορεί να αρχίσει να γίνεται με το συνδυασμό δύο
στοιχείων. Το πρώτο είναι να διδάξουμε τη γραμματική βασισμένοι στη
λογική σειρά, στην αλληλουχία που η φύση του κλιτικού συστήματος
διαθέτει. Το δεύτερο είναι να διδάξουμε όχι απευθείας ενιαίο κείμενο
αλλά σε όλο το Γυμνάσιο να διδάσκονται οι μαθητές τη συντακτική δομή της
πρότασης αρχικά σε μικρές προτάσεις, οι οποίες θα γίνονται όλο και
μεγαλύτερες ανά τάξη του Γυμνασίου. Με τον τρόπο αυτό οι μαθητές, όταν
θα φτάσουν στην Ά Λυκείου, θα μπορούν να κατανοήσουν και να απολαύσουν
τον αρχαίο ελληνικό λόγο στο πλαίσιο ενός ενιαίου κειμένου.
* ο Αλέξης Ρούτσης είναι φιλόλογος των φροντιστηρίων «Αναλογία».
Ρωμιός (Λεξικό Μπαμπινιώτη) :
1. Ο Ορθόδοξος πολίτης του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους (Βυζαντινού).
2. Ο Έλληνας Χριστιανός Ορθόδοξος κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας