Γράφει ο Ἰωάννης Ἀλμπάνης,Ἐπίλαρχος ἐ.ἀ-Χημικός Μηχανικός Ε.Μ.Π- Οἰκονομολόγος Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν.
Ἀποπειρῶμαι μετά τοῦ προσήκοντος σεβασμοῦ ἀπό τῶν στηλῶν τοῦ ἀνά χείρας "ΑΝΤΙΦΩΝΗΤΟΥ" νά παρουσιάσω ἕναν ἐπιφανέστατον Θράκα τῆς ἀρχαιοελληνικῆς γραμματείας παντελῶς ἄγνωστον τόσον εἰς τό εὑρύ Ἑλληνικόν κοινόν ὅσον καί εἰς αὐτό τοῦτο τό ἀποκαλούμενον "πνευματικόν".Οὗτος δυστυχῶς οὔτε διδάσκεται ἀλλ' οὔτε καί μνημονεύεται εἰς τούς Ἑλληνόπαιδας ὥστε αὐτοί νά γνωρίζωσι αὐτόν ἔστω καί κατ' ὄνομα!!Δυστυχῶς ζῶμεν τήν ἐποχήν τῶν ἀνθελλήνων κατά τήν ὁποίαν ὁ Ἑλληνικός λαός ἐπιβραβεύει καί ἐπιλέγει διά τά Ἀκαδημαϊκά ἑδρανα καί τῆς Βουλῆς ὅ,τι ἀνθελληνικώτερον καί καταστροφικώτερον δι' αὐτήν ταύτην τήν ὕπαρξιν τῆς πατρίδος του.Ἀν καί ἔζησεν ἱππαστί κατά τό πέρας τῆς Ἑλληνιστικῆς καί ἀρχῆς τῆς Ρωμαϊκῆς περιόδου ἐν τούτοις θεωρεῖται γραμματικός πάσης τῆς ἀρχαιότητος καθό εἰς τό σύγγραμμά του καταγράφει καί ἐπικαλεῖται στοιχεῖα προτέρων αὐτοῦ γραμματικῶν τῆς ἀρχαϊκῆς καί κλασσικῆς περιόδων θεωρουμένων ὡς ἤδη ἀπωλεσθέντων.Οὗτος ἐγεννήθη ἐν Θράκη τῷ 170 π.Χ χωρίς νά εἶναι γνωστός ὁ ἀκριβής τόπος γεννήσεώς του διό καί ἐκαλεῖτο ὑπό τό γενικόν ὄνομα ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Ο ΘΡΑΞ.Ὁ πατήρ του ὠνομάζετο Τῆρος καί πιθανολογεῖται ὅτι κατήγετο ἐκ τῶν περιχώρων τῆς Προποντιδικῆς Περίνθου.Ὑπῆρξεν μαθητής τοῦ περιφήμου ἀστρονόμου καί μαθηματικοῦ Ἀριστάρχου τοῦ Σαμίου πλήν ὅμως μή ἀρκεσθείς εἰς τοῦτο μετέβη καί εἰς τήν Ρώμην διά πλείονας σπουδάς.Ἐπανελθών εἰς τόν Ἑλλαδικόν χῶρον ἐγένετο διάσημος ἐν Ρόδω ἔνθα καί ἔθανεν τῶ 90 π.Χ.Ὥς ὅλοι οἱ Ἀλεξανδρινοί συγγραφεῖς οὕτω καί ὁ Διονύσιος ὁ Θρᾶξ ἐνησχολήθη μέ τά Ὁμηρικά ἔπη ἤτοι τῆς Ἰλιάδος καί Ὀδυσσείας.Ὅμως τό ἔργον τό ὁποῖον προσεπόρησεν εἰς αὐτόν μεγίστην φήμην καί φιλολογικόν κλέος ἧτο τό "Περί Γραμματικῆς Τέχνης".Οὗτος λοιπόν συνέγραψεν Γραμματικήν τῆς Ἑλληνικῆς γλώσσης ἐπί τῆ βάσει προ-ὑπαρχόντων σχετικῶν στοιχείων τά ὁποῖα ἐν τῶ συνόλω των θεωροῦνται ὡς ἀπωλεσθέντα διό καί τό ἔργον του κέκτηται μεγίστης σπουδαιότητος.Συγκεντρώσας λοιπόν ὁ Διονύσιος ὁ Θρᾶξ τά πρό αὐτοῦ γραμματικά στοιχεῖα,τά ὁποῖα κατά τό πλεῖστον ἦσαν χύδην καί ἀτάκτως ἐριμμένα,καί ἀφοῦ τά ἐτακτοποίησεν ἐπιμελῶς ,τά ἐμελέτησεν ἐπισταμένως καί μετά προσοχῆς καί ἀφοῦ προσέθεσεν προτύπους ἰδικάς του ἰδέας ἐπί τῆς γραμματικῆς παρήγαγεν σύγγραμμα μεγίστης σπουδαιότητος καί αἴγλης τοσοῦτον καί τοιοῦτον ὥστε οὐδείς πρό αὐτοῦ ἤ μετ' αὐτόν παρήγαγεν μέχρι τῷ 1.550 μ.Χ.Οὕτω λοιπόν ἀπό τό 100 π.Χ μέχρι τῷ 1.550 μ.Χ τό σύγγραμμά του ἀφ' ἑνός ἀπετέλεσεν τήν βάσιν διαμορφώσεως πασῶν τῶν γραμματικῶν τῶν Εὐρωπαϊκῶν γλωσσῶν ἀφ΄ἑτέρου ἐδιδάσκετο καί εἰς ἅπαντα τά σχολεῖα καί Πανεπιστήμια τῆς Δύσεως.Προσέτι κατά τήν διάρκειαν τῶν Βυζαντινῶν χρόνων ἐγένοντο πλεῖστα ὅσα ἐγκωμιαστικά σχόλια ἐπί τοῦ συγγράμματός του τοσοῦτον καί τοιοῦτον ὥστε ἀφ΄ἑνός νά ἐκδοθῶσιν ἐν Λειψίᾳ καί ν' ἀποτελέσωσιν τόν Γ' Τόμον τῶν Ἑλληνικῶν γραμματικῶν ἀφ' ἑτέρου ν' ἐπαληθευθῆ διά μίαν εἰσέτι φοράν ὅτι τό Ἑλληνικόν ἀλφάβητον οὐδεπώποτε παρελήφθη παρά τῶν δολίων Φοινίκων ἀλλ' εἶναι γνήσιον δημιούργημα αὐτῶν τούτων τῶν Ἑλλήνων. (βλ.σελ.182,15-184,20-185,8-185,24-190,34-191 ἐκδοσις Λειψίας 1.883).Ὅθεν φρονῶ ὅτι ἀξίζει νά παρατεθῆ ἑν μέρος ἑνός τοιούτου σχολίου:
" Ἱστέον δέ ὅτι Διονύσιος ὁ Θρᾶξ τήν τέχνην συγγραψάμμενος τήν γραμματικήν,τό μέν γένος ἦν Βυζάντιος τό δέ ἐκαλεῖτο δέ Θρᾶξ τῷ μείζονι κοσμούμενος τῆς χώρας ὀνόματι.Ἐγένετο δέ ἄγαν σπουδαῖος καί φιλομαθής ὥστε πάντας ὑπερβάλλεσθαι τούς κατ' αὐτόν.Σφόδρα δέ κατορθώσας τήν τέχνην τήν γραμματικήν οὐ μόνος ἔχειν ἠθέλησε τῆς γνώσεως τήν ἀπόλαυσιν,οὔτε μέχρι τῆς οἰκείας ψυχῆς ἔστησεν τήν ὠφέλειαν ἀλλά φιλάνθρωπος ὤν καί ἄφθονος καθ' ὑπερβολήν ἐσπούδασεν εὐεργέτης γενέσθαι τῶν σπευδόντων,θεμέλιον τοῖς νέοις εἰσαγωγήν συγγραψάμμενος τέχνην πᾶσαν δέ αὐτῆς δυσκολίας ἐκτός ποιησάμενος ἵνα μή τῇ αὐτῇς δυσκολία φευκτέα νομίζηται ποθεινή δέ μᾶλλον ὑπάρχη τοῖς ἐντυγχάνουσιν.Πεποίηκε δέ αὐτήν πολλή χρησάμενος ἀκολουθία καί τάξει καί πρῶτον μέν ὁρίζεται τί ἐστί γραμματική ἐπεί καί περί αὐτῆς λέγειν ,προέθετο ἔπειτα διεξέρχεται περί ἀναγνώσεως ,καταλαμβάνεται δέ αὕτη διά τέ τῶν τόνων καί στιγμῶν πρόεισι δέ λοιπόν καί ἐπί τάς συλλαβάς αἵτινες καί αὐταί ἐκ τῶν στοιχείων συνίσταται εἶτα τε καί περί αὐτῶν διελθών πόσα τί ἐστί καί ποσαχῶς διαιρεῖται ,μετέρχεται διδασκαλικῶς καί ἐπί ὀκτώ μέρη λόγου δι' ὧν ἡ πᾶσα καταλαμβάνεται τέχνη μετά πολλῆς σαφηνείας ἑκάστου τό ὅρον ἐκθέμενος καί ὅπως δεῖ ταῦτα συντόμως μαθεῖν .Ἱστέον οὖν ὅτι σκοπόν ἔχει ὁ Διονύσιος ὡς ἐν εἰσαγωγῇ παραδοῦναι πάντα τῆς γραμματικῆς τά θεωρήματα μάλιστα τά ὀκτώ μέρη τοῦ λόγου......".Φρονοῦμεν ὅτι ὡραιοτέρα καί παραστατικωτέρα σχολίασις δέν ἠδύνατο γίνη.Ὅμως ὑπάρχει καί πλῆθος ἑτέρων σχολίων λίαν ἀξιολόγων καί ἐξειδικευμένων ἐπί τοῦ ὅλου ἔργου τοῦ Διονύσιου ὑπό τῶν Βυζαντίνων σχολιαστῶν.Τό ὅλον ἔργον τοῦ Διονυσίου σώζεται αὐτούσιον καί ἐξεδόθη ἐν Λειψίᾳ τῷ 1.883 ὑπό τοῦ ἐκδοτικοῦ οἴκου UHLIG.Ὡσαύτως σώζονται καί λοιπαί ἀποσπασματικαί ἐκδόσεις ὡς τῶν FABRICIOUS,BEKKER,CRAEC ὡς καί συμβολαί ἐπί τοῦ συγγράμματος τῶν P.EGENOLFF,JAHRESS,UBDIE κ.ἄ.
Ἀναγιγνώσκοντες λοιπόν τήν γραμματικήν τοῦ Διονυσίου βλέπομεν νά δίδηται ἐν ἀρχῇ ὁ ὁρισμός τῆς γραμματικῆς τῆς ὁποίας μέρη εἰσίν :
Ἡ ἀνάγνωσις,ἡ ἐξήγησις,ἡ ἀπόδοσις γλωσσῶν & ἱστοριῶν ,ἡ ἐτυμολογία,ὁ ἐκλογισμός τῆς ἀναλογίας,ἡ κρίσις ποιημάτων.Εἶτα ὁ Διονύσιος διδάσκει περί Τόνου,Στιγμῆς,Στοιχείων καί Συλλαβῶν.Τέλος εἰς τό κυρίως μέρος ἐξετάζονται τά διάφορα μέρη τοῦ λόγου ἤτοι Ὄνομα,Ρῆμα,Μετοχή,Ἄρθρον,Ἀντωνυμία,Πρόθεσις,Ἐπίρρημμα,Σύνδεσμος,ἡ κλῆσις τῶν Ὀνομάτων καί Ρημάτων.Οὐδέν περί συντάξεως γράφει καθό τοῦτο ἀνήκει εἰς τό Συντακτικόν.Ἄς ἴδωμεν φράσεις τινάς ἐκ τοῦ συγγράμματός του:
Σύνδεσμος λέξις συνδετική οὖσα τῶν ἑτέρων τοῦ λόγου μερῶν εἰς κατάλληλον σύνθεσιν καί τάξιν τά ὅμοια συνάπτει ἀεί.Ὄνομα γάρ ὀνόματι καί ρῆμα ρήματι καί εὐθεῖαν εὐθεῖα καί ὅλης πτῶσιν ὁμοία πτῶσει καί χρόνον ὁμοίως καί ἔγκλισιν καί τά λοιπά δ' ὁμοίως...".Εἰς ἔτερον δέ σημεῖον περί κτητικοῦ γράφει..."Κτητικόν δέ ἐστί τό ὑπό κτῆσιν πεπτωκός ἐμπεριειλημμένου τοῦ κτήτορος.." καί περαιτέρω συνεχίζει...."τόνος ἐστί ἀπήχησις φωνῆς ἐναρμονίου ἡ κατ' ἀνάτασιν ἐν τῆ ὀξεία ἡ κατά ὁμαλισμόν ἐν τῆ βαρεία ἡ κατά περίκλασις ἐν τῇ περισπωμένη...".Περί τοῦ στίγματος λέγει..."Στῖγμα εἰσίν τρεῖς.Τελία,Μέση,Ὑποστιγμή καί ἡ μέν τελεία στιγμή ἐστί διανοίας ἀπαηρτισάμενος σημεῖον,μέση δέ σημεῖον πνεύματος ἕνεκεν παραλαμβανόμενον,ὑποστιγμή δέ διανοίας μηδέπω ἀπηρτισάμενος ὀαλλ' ἔτει ἐνδεούσης σημεῖον..." Καί περί προσωδίας " Αἱ προσωδίαι διαιροῦνται εἰς τέσσαρα ἤτοι Τόνους,Χρόνους,Πνεύματα,Πάθη.Τόνοι εἰσίν τρεῖς ἤτοι Ὀξεία,Βαρεία,Περισπωμένη.Χρόνοι εἰσίν,Μακρός καί Βραχύς,Πνεύματα δύο,Δασύ καί Ψιλόν,Παροξύτονον ὅ καί Βαρύτονον...".
Ἐνταῦθα περατοῦται ἡ ἁδρομερής παρουσίασις τοῦ ἔργου τοῦ διασημοτέρου γραμματικοῦ τῆς ἀρχαιότητος τοῦ Διονυσίου τοῦ Θρακός ὁ ὁποῖος ὁμοῦ μετά τῶν Ὀρφέως,Δημοκρίτου,Λευκίπου,Εὐμόλπου,Μουσαίου καί ἄλλων πολλῶν ἀποτελοῦσιν τό ἄνθος τῆς Θρακικῆς διανοήσεως τῆς πρό καί μετά Τρωϊκῶν ἐποχῆς.Τέλος OCCASIONE DATΑ τοὐτέστιν δοθείσης εὐκαιρίας θά ἦτο μεγίστη παράλειψις ἐάν δέν ἀνηφέρετο ἐνταῦθα καί ἕνας ἕτερος ἐξ ἴσου ἀξιόλογος γραμματικός τῆς Θρακικοῦ "Πανθέου" ὁ Ἀρίσταρχος ὁ Σαμοθράκιος (220-140 π.Χ).Οὗτος θεωρεῖται ἀνυπέρβλητος εἰς τήν περί τήν κριτικήν καί ἑρμηνείαν δυναμικήν διό καί κατ' ἐξοχήν κριτικός καί γραμματικός ἐκαλεῖτο.Οὗτος μεταξύ τῶν ἄλλων ἐξέδωκεν καί τούς Ὅμηρον,Ἡσίοδον,Ἀλκαῖον καί Πίνδαρον ὡς καί κριτικά ὑπομνήματα διά τούς Ἀνακρέοντα τόν Τήϊον,Ἀρχίλοχον τόν Πάριον,Αἰσχύλον,Ἀριστοφάνην κ.ἄ. ἀνερχομένους κατά τόν Σουϊδα εἰς 800 !!!.
Σημείωσις:Τό πρωτότυπον τῆς ἐν Λειψία ἐκδόσεως τοῦ 1883 εὑρίσκεται εἰς τήν Βιβλιοθήκην τοῦ Ἱστορικοῦ Τμήματος τοῦ Α.Π.Θ.ἀφ' ὅπου δύναται νά ληφθῆ φωτοαντίγραφον ἵνα τοποθετηθῆ εἰς κάποιον Θρακικόν Μουσεῖον π.χ.Καραθεοδωρῆ
Αντιφωνητής: ΔΕΚΑΠΕΝΘΗΜΕΡΟ ΠΑΝΘΡΑΚΙΚΟ ΕΝΤΥΠΟ ΓΝΩΜΗΣ
