ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ & ΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Τοῦ Μάνου Ν. Χατζηδάκη

 

 

Στήν “μεταπολιτευτική” Ἑλλάδα συνέβη μία δυσεξήγητη ἀ­ντί­­φαση κατεστημένου συστήματος καί λαϊκοῦ ὑποσυνειδήτου: Σύσσωμο τό  πο­λιτικό “κατεστημένο”, παρουσία­σε τήν 21^η Ἀπριλίου, ὡς ἔνα δῆθεν λαο­μίσητο δικτατορικό καθεστώς, πού δέν προσέφερε τίποτε θετικό στον τόπο. Ἀντιθέτως, στήν μνήμη ὅσων ἔζησαν ἐκείνη τήν περίοδο, ὑπῆρ­ξαν συχνά νοσταλγικές ἀναφορές στήν «χρυσή ἐποχή τοῦ Παπα­δό­που­λου». Ἡ φράση «Πού εἶσαι Παπαδόπουλε» ἔγινε ἔνα ἀπό τά συχνά “σλόγκαν” τῆς “μεταπολιτευτικής” ἐποχῆς. Καί προήλθε κυρίως ἀπό τόν καθημερινό Ἕλληνα βιοπαλαιστή, τόν ἀγρότη, τόν ἐργάτη, τόν ἐπαγ­γε­λματία, πέρα ἀπό κόμματα καί παρατάξεις…

Ποιά εἶναι λοιπόν ἡ ἀλήθεια; Μέ ἀφορμή τήν συμπλήρωση 57 ἐτῶν ἀπό τήν 21^η Ἀπριλίου 1967, στό παρόν ἄρθρο παραθέτουμε λίαν συ­νοπτικά ἀλλά καί συγκριτικά τούς βασικότερους ἀνα­­­πτυξιακούς δεῖ­κτες ἀνά παραγωγικό τομέα καί πῶς θά ἐξελισσόταν ἡ οἰκονομική πο­ρεία τῆς Ἑλλάδος ἐάν ὁ Γεώργιος Παπαδόπουλος δέν εἶχε ἀνατραπεί…

 Τό  θαῦμα τῆς περιόδου Παπαδοπούλου: Συγκριτικοί οἰκονομικοί δεῖκτες 1953-1993 ἀνά κυβέρνηση

Τό Α.Ε.Π. (Ἀκαθάριστο Ἐθνικό Προϊόν):

Κατά τήν διάρκεια τῆς διακυβερνήσεως Παπαδόπουλου, ἡ ἐτή­σια πο­σοστιαία ἄνοδος τοῦ ΑΕΠ ἦταν ἡ ἑξῆς: 1968: 5,7%, 1969: 9,3%, 1970: 8,3%, 1971: 8,1%, 1972: 9,1%, 1973: 8,3%. Μέσος ἐτήσιος ρυθμός αὐ­ξήσεως: 8,1% Ἡ Ἑλλάς ἦταν ἡ δεύτερη χώρα μέλος τοῦ ΟΟΣΑ σέ ρυ­θμό αὐξήσεως τοῦ ΑΕΠ, πίσω μόνο ἀπό τήν Ἰαπωνία.^[1]

Τήν περίοδο 1953-1993, ὁ ρυθμός αὐξήσεως κυμάνθηκε ὡς ἑξῆς:

1953-1955 (Κυβέρνηση Παπάγου): 7,76%

1956-1963 (Κυβέρνηση Καραμανλῆ): 5,99%

1964-1967 (Κυβερνήσεις Παπανδρέου καί «Ἀποστατῶν»): 6,68%

1968-1973 (Κυβέρνηση Παπαδοπούλου): 8,1%

1975-1981 (Κυβερνήσεις Καραμανλή και Ράλλη): 3,7%

1982-1989 (Κυβέρνηση Παπανδρέου): 2,1%

1990-1993 (Κυβέρνηση Μητσοτάκη): 0,75%

Τήν περίοδο 1953-1989, ἡ αὔξηση τοῦ δευτερογενοῦς τομέα ἐπί τοῦ ΑΕΠ κυμάνθηκε ὡς ἑξῆς:

1953-1955 (Κυβέρνηση Παπάγου): 1,47%

1956-1963 (Κυβέρνηση Καραμανλῆ): 3,54%

1964-1966 (Κυβερνήσεις Παπανδρέου καί «Ἀποστατῶν»): 0,38%

1967-1973 (Κυβέρνηση Παπαδοπούλου): 7,16%

1975-1981 (Κυβερνήσεις Καραμανλῆ καί Ράλλη): 0,07%

1982-1989 (Κυβέρνηση Παπανδρέου): –1,22%

Καί ἡ ἀντίστοιχη μείωση τοῦ πρωτογενοῦς τομέα:

1953-1955 (Κυβέρνηση Παπάγου): 1,64%

1956-1963 (Κυβέρνηση Καραμανλῆ): 2,44%

1964-1966 (Κυβερνήσεις Παπανδρέου καί «Ἀποστατῶν»): 0,87%

1967-1973 (Κυβέρνηση Παπαδοπούλου): 5,94%

1975-1981 (Κυβερνήσεις Καραμανλῆ καί Ράλλη): 2,40%

1982-1989 (Κυβέρνηση Παπανδρέου): 1,13%

Οἱ οἰκονομικές ἐπιδόσεις τῆς περιόδου 1967-1973 ἦταν πού κατέ­στη­­σαν τήν Ἑλλάδα ἱκανή νά εἰσέλθει στήν ΕΟΚ. Τό 1984, συμπλη­ρώ­νο­νταν 22 χρόνια ἀπό τήν συμφωνία συνδέσεως τοῦ 1962. Τό 1967, τό ἑλ­λη­νικό ΑΕΠ κάλυπτε τό 34,8% τοῦ μέσου ΑΕΠ τῆς ΕΟΚ. Τό 1973, κά­λυ­πτε τό 42,7%! Μόλις μέσα σέ 6 χρόνια δηλαδή, εἶχε ἐπέλθει ἄνοδος 7,9%!^[2] Ἐκμεταλλευόμενος τήν ἀνάπτυξη ἐπί Παπαδοπούλου, ὁ Κα­ρα­μαν­λής ζήτησε ἤδη ἀπό τό 1975 τήν ἄμεση εἴσοδο τῆς Ἑλλάδος στήν ΕΟΚ.

 

Τό κατά κεφαλήν εἰσόδημα:

Τό 1967, τό ἐθνικό κατά κεφαλήν εἰσόδημα ἀνερχόταν στά 774 δολ­­λάρια. Ἦταν γενικῶς ἀποδεκτό πώς τό ὅριο τῆς φτώχειας ἦταν τά 1.000 δολλάρια. Κατά τήν διάρκεια τῆς 21^ης Ἀπριλίου, τό κατά κεφαλήν εἰσόδημα σημείωσε τήν ἑξῆς ἐτήσια αὔξηση: 1968: 851$ (αὔξηση 5,6%), 1969: 925$ (αὔξηση 8,7%), 1970: 999$ (αὔξηση 8%), 1971: 1.080$ (αὔ­ξηση 8,1%), 1972: 1.171$ (αὔξηση 8,4%), 1973: 1.266$ (αὔξηση 8,1%), Με­σος ἐτήσιος ρυθμός αὐξήσεως: 7,8%

Συνεπῶς, ἡ αὔξηση τοῦ κατά κεφαλήν εἰσοδήματος κατά 492 δολ­λά­­ρια τήν περίοδο 1967-73, ὑπῆρξε μεγαλύτερη ἀπό τήν αὔξηση 427 δολ­­­λαρίων πού πέτυχε ἡ προηγούμενη 13ετία, καθώς καί ἀπό τήν αὔ­ξηση 379 πού σημειώθηκε τήν ἑπόμενη 17ετία!

Κατά τήν περίοδο 1953-1993, τό ἐθνικό κατά κεφαλήν εἰσόδημα ση­μείωσε τήν ἑξῆς ἄνοδο:

- 1953-1955 (Κυβέρνηση Παπάγου): 6,63%

- 1956-1963 (Κυβέρνηση Καραμανλῆ): 5,28%

- 1964-1967 (Κυβερνήσεις Παπανδρέου–“Ἀποστατῶν”): 6,8%

- 1968-1973 (Κυβέρνηση Παπαδοπούλου): 7,8%

- 1975-1981 (Κυβερνήσεις Καραμανλῆ καί Ράλλη): 2,5%

- 1982-1989 (Κυβέρνηση Παπανδρέου): 1,2%

- 1990-1993 (Κυβέρνηση Μητσοτάκη): 0,3%

 

Οἱ ἐπενδύσεις:

Ἀρχικῶς, θά παρουσιάσουμε τίς ἀκαθάριστες ἐπενδύσεις πα­γίου κε­φαλαίου, πού εἶναι ἀντιπροσωπευτικές τοῦ ἐθνικοῦ πλούτου. Ὁ με­σος ρυθμός αὐξήσεώς τους ἐπί Παπαδο­πούλου ἦταν 12,6% καί κάλυ-πταν τό 25,3% τῶν συνολικῶν οἰκονομικῶν δαπανῶν τῆς ἑλληνικῆς οἰκονομίας. Κατά τά ἔτη 1968-1972, ἡ αὔξηση εἶχε ἀνέλθει σέ 14,6% (τό 1973 ἦταν ἔτος παγκόσμιας οἰκονομικῆς ὑφέσεως, τήν ὁποία ὅμως ἡ Ἑλλάς κα­τά­­φερε ἐν πολλοῖς νά μετριάσει).^[3] Τήν περίοδο 1953-1993, ἡ ἐξέλιξη τῶν ἀκαθαρίστων ἐπενδύσεων παγίου κεφαλαίου σημείω-σε τήν ἑξῆς αὔξηση:

1953-1955 (Κυβέρνηση Παπάγου): 4,56%

1956-1963 (Κυβέρνηση Καραμανλῆ): 11,5%

1964-1967 (Κυβερνήσεις Παπανδρέου και «Αποστατών»): 8,7%

1968-1973 (Κυβέρνηση Παπαδοπούλου): 12,6%

1975-1981 (Κυβερνήσεις Καραμανλῆ καί Ράλλη): 2,2%

1982-1989 (Κυβέρνηση Παπανδρέου): 0,4%

1990-1993 (Κυβέρνηση Μητσοτάκη): 2,2%

Καί πάλι, οἱ ἐπενδύσεις ἐπί Παπαδοπούλου ἦταν οἱ ὑψηλότε-ρες στήν μεταπολεμική ἱστορία τῆς Ἑλλάδος.^[4]

Οἱ κατά κεφαλήν ἐπενδύσεις κεφαλαιουχικοῦ ἐξοπλισμοῦ, πού ἀντιπροσωπεύουν τήν ἀνάπτυξη τῆς παραγωγῆς μίας χώρας, ἀκο­λού­θησαν τήν ἑξῆς αὐξητική πορεία:

1956-1966: 12,94%

1967-1973: 14,04%

1975-1981: 0,95%

1982-1989: 1,86%

1990-1992: 4,65%

Καί πάλι, οἱ κατά κεφαλήν ἐπενδύσεις κεφαλαιουχικοί ἐξοπλι-σμοῦ ἐπί Παπαδοπούλου ἦσαν οἱ ὑψηλότερες τῆς μεταπολεμι-κῆς Ἑλλάδος.

Οἱ ἰδιωτικές ἐπενδύσεις εἶχαν τήν ἑξῆς ἐτήσια αὔξηση:

1953-1966: 10,2%

1967-1973: 10,7%

1975-1981: 3,2%

1982-1989: 0,4%

1990-1992: 0,9%

Μία ἀκόμη πρωτιά. Καί θά τονίσουμε ὡς τό 1973 ἦταν ἔτος κρίσης. Τήν περίοδο 1968-1972, οἱ ἰδιωτικές ἐπενδύσεις εἶχαν σημειώσει αὔ­ξη­ση  14,4%!^[5]

Οἱ δημόσιες ἐπενδύσεις αὐξήθηκαν ὡς ἐξῆς:

1953-1966: 10%

1967-1973: 10,9%

1975-1981: 0,2%

1982-1989: 1,8%

1990-1992: 6%

Κι ἄλλη πρωτιά. Σημειωτέων ὅτι σημειώθηκε κι ἕνας ἐξωφρενικός ἐπα­­ναπατρισμός ἑλληνικοῦ κεφαλαίου κατά 70%!^[6]

Ἐπετεύχθη, παράλληλα καί πρωτοφανής ποιοτική βελτίωση τῶν ἐπεν­δύσεων, καθώς ἡ Ἑλλάς τοῦ Παπαδόπουλου κατέλαβε τήν πρώτη θέ­ση στήν σχέση ἐπενδύσεων παγίου κεφαλαίου ἀνα-λογικῶς πρός τίς συνολικές οἰκονομικές δαπάνες καί τό ΑΕΠ. Τό 1972, ἡ συμμετοχή τῶν ἀκαθαρίστων δαπανῶν στήν συνολική οἰκονομική κατανάλωση εἶχαν μειωθεῖ κατά 76,7%.^[7] Ἀπό τήν ἄλλη, ἡ συμμετοχή τῶν ἀκαθαρίστων ἐπενδύσεων σημείωσε αὔξη­ση 24,7%.^[8]

Τήν περίοδο 1956-1989, ἡ ποσοστιαία βελτίωση τῶν ἀκαθαρί-στων ἐπενδύσεων συγκριτικῶς πρός τίς οἰκονομικές δαπάνες εἶχε ὡς ἑξῆς:

1956-1963: 3,39%

1964-1966: 0,39%

1967-1973: 4,56%

1975-1981: 0,92%

1982-1989: –2,42%

Καί οἱ ἀντίστοιχη ποσοστιαία βελτίωση τῶν ἀκαθαρίστων ἐπεν­­δύ­σεων συγκριτικῶς πρός τό ΑΕΠ εἶχε ὡς ἑξῆς:

1956-1963: 3,7%

1964-1966: 0,07%

1967-1973: 5,4%

1975-1981: 1,44%

1982-1989: –1,92%

Καί ἐδῶ, ἡ Κυβέρνηση Παπαδοπούλου ἔρχεται πρώτη, ἐνῶ εἶ-ναι ἐμ­φα­νής ἡ μετά τό 1974 κατρακύλα (ὅπως καί σέ κάθε ἄλλον οἰκονομικό τομέα).^[9]

 

Ἡ παραγωγικότητα τῆς οἰκονομίας:

Τήν περίοδο 1967-1973, ἡ Ἑλλάς ἦταν ἡ 1^η χώρα-μέλος τοῦ ΟΟΣΑ σέ ρυθμό αὐξήσεως τῆς οἰκονομικῆς παραγωγικότητος καί 2η σέ ρυ­θμό αὐξήσεως τῆς ἐργασιακῆς παραγωγικότητος. Μέχρι τό 1979, εἴ­χα­με πέσει στήν 7η θέση, ἐνῶ μέχρι τήν δεκαετία τοῦ ’90 στήν 21η θέ­ση.^[10]

Τήν περίοδο 1968-1972, ὁ μέσος ἐτήσιος ρυθμός αὐξήσεως τῆς οἰ­κονομικῆς παραγωγικότητος ἦταν 7,5%. Τό δέ 1973, ἀνῆλθε στό 8%!

Ἡ ἰδιωτική ἀποταμίευση, ἀντιπροσωπευτική της ἐμπιστοσύνης τοῦ πολίτη πρός τό κράτος, κυριολεκτικά ἐκτινάχθηκε! Μέχρι τό 1970, οἱ ἰδιωτικές καταθέσεις εἶχαν ἀνέλθει σέ 99.633.000.000 δρχ., ἔναντι 49.236.000.000, ὅπου βρίσκονταν τό 1967. Ἐπρόκει­το, δηλαδή, γιά διπλασιασμό ἐντός 3ετίας!

Τήν περίοδο 1967-1971, ὁ μέσος ἐτήσιος ρυθμός αὐξήσεως τῶν ἰδιω­τικῶν καταθέσεων ἦταν 22,6% (τήν 5ετία 1962-1966 ἦταν 19,2%). Τό 1971, ἐν σχέσει πρός τό 1966, οἱ ἰδιωτικές ἀπο­τα­μιεύ­σεις εἶχαν αὐξηθεῖ κατά 174%!

Οἱ δέ καταθέσεις σέ συνάλλαγμα σημείωσαν ἀκόμη πιό ἐντυπω­σια­κή αὔξηση: ἀπό 29.600.000$ τήν περίοδο 1962-1966, ἔφτασαν τά 279.400.000$ τήν περίοδο 1967-1971. Σημειώθηκε δηλαδή αὔξηση 504,9%! Λόγω αὐτοῦ τοῦ πενταπλασιασμοῦ, τό Διεθνές Νομισματικό Τα­μεῖο ἀναγνώρισε τήν Ἑλλάδα γιά πρώτη φορά ὡς ἀποδέκτη εἰδι­κῶν τραβηκτικῶν δικαιωμάτων (Spe­cial Drawing Rights) 16.000.­000$.

Ἡ σχέση αὐξήσεως καταθέσεων καί ἰδιωτικοῦ εἰσοδή-ματος αὐξή­θηκε ἀπό 4,1% τήν περίοδο 1962-1966, σέ 7,5% τήν περίοδο 1967-1971. Οἱ Ἕλληνες πλούτιζαν κατά τήν διάρκεια τῆς Ἐπα­ναστά-σεως.

Τό Δημόσιο Χρέος:

Τό 5ετές Πρόγραμμα Οἰκονομικῆς Ἀναπτύξεως 1968-1972 προέ­­βλε­πε πώς ἡ ἐγχώρια ἀποταμίευση (344.400.000.000) θά κάλυπτε στό 90% τά ἀπαιτούμενα ἔσοδα (382.400.000.000 δρχ.). Ἐξεδόθησαν, λοι­πόν, ὁμολογιακά δάνεια γιά νά ἐπιτευχθεῖ ἡ συνέχιση τῆς ἀνάπτυξης δίχως ἐξωτερικό δανεισμό. Τά ὁμολογιακά αὐτά δάνεια κάλυπταν πε­ρί­που τό 20% τῶν δημοσίων ἐπενδύσεων, ὅπως προέβλεπε τό 5ετές Πρό­γραμμα Οἰκονομικῆς Ἀναπτύξεως 1968-1972.

Ἡ χρηματοδότηση τοῦ ἰδιωτικοῦ τομέα (καί ὑπενθυμίζουμε ὅτι ὑπῆ­ρξε καί διαγραφή ὅλων τῶν ἀγροτικῶν χρεῶν, τό 1968) τήν περίο­δο 1967-1971, ἀνῆλθε στίς 88.100.000.000 δρχ., ἔνα­ντι τῶν 27.600.­000.­000 τῆς περιόδου 1962-1966. Σημειώθηκε δηλαδή αὔξηση 155,5%!

Ἡ χρηματοδότηση τοῦ δημοσίου τομέα ἀπό τίς τράπεζες, ση­μείωσε μείωση 130%! Καί αὐτό κατέστη δυνατόν, ἀφ’ ἑνός, ἐπει­δή τά ὁμολογιακά δάνεια πού ὁρισμένοι κατακρίνουν εἶχαν συ­γκεντρώσει τά ἀπαραίτητα κεφάλαια καί, ἀφ’ ἑτέρου, ἐπειδή ἡ Ἐπανάσταση τερμάτισε τήν πρακτική τῶν «παγωμένων δανείων» πού ἐφάρμοζε ἡ Ἐκδοτική Τράπεζα στό παρελθόν.

Ὁ ἐσωτερικός δανεισμός ἀνερχόταν στίς 67.260.000.000 δρχ., τό 1973. Καί χρησιμοποιήθηκαν ὅλες ἀποκλειστικός γιά πα-ραγωγικές ἐπενδύσεις, οἱ ὁποῖες ἀπεδείχθησαν ὅλες κερδοφόρες.

Ὁ ἐξωτερικός δανεισμός, ἀπό τήν ἄλλη, ἦταν κυριολεκτικά ἐλά­χιστος. Γενικώτερα, οἱ ἐξωτερικοί πόροι κάλυπταν μόλις κατά 10% (38.000.000.000 δρχ.) τά ἀπαιτούμενα πιστωτικά ἔσοδα πού προέ­βλε­πε τό 5ετές Πρόγραμμα Οἰκονομικῆς Ἀναπτύξεως 1968-1972 (382.­400.000.000 δρχ.). Ἀπό ἐκεῖνο τό 10%, τό μεγα-λύτερο μέρος δέν ἦταν ἐξωτερικός δανεισμός, ἀλλά ξένες ἐπενδύσεις.

Τήν περίοδο 1961-1966, ὁ ἐξωτερικός δανεισμός ἀνερχόταν σέ 13.480.000.000 δρχ. καί ἔφτασε τίς 26.820.000.000 δρχ., τήν περίοδο 1967-1973. Ἐπρόκειτο γιά διπλασιασμό, ὁ ὁποῖος ὅμως ἦταν ἀσήμα­ντος λόγω του γιά πόσα χαμηλά ποσά ἐπρόκειτο. Ἦ-ταν ἐξάλλου αὐτο­εξυ­πηρετούμενο χρέος, πού καλυπτόταν ἀ­πό τήν αὔξηση τοῦ ἐθνι­κοῦ πλούτου.

Ὁ ἐξωτερικός δανεισμός ἀποτελοῦσε μόλις τό 2,97% τοῦ ΑΕΠ! Καί κάλυπτε μόλις τό 3,48% τῶν πιστωτικῶν ἐσόδων πού προέ­βλε­πε τό 5ετές Πρόγραμμα Οἰκονομικῆς Ἀναπτύξεως 1968 - 1972. Συνολι­κά, δηλαδή, τό ἐξωτερικό χρέος τῆς Ἑλλάδος ἀντιστοιχοῦσε μόλις σέ ἕνα ὑγιέστατο 5,6% τοῦ ΑΕΠ. Ἦταν ἀπό τά χαμηλότερα διεθνῶς.

Τό συνολικό δημόσιο χρέος, ἐσωτερικό καί ἐξωτερικό, ἀπό τίς 32.074.000.000 δρχ. ὅπου βρισκόταν τό 1967, ἀνῆλθε στίς 94.283­.­000.­000 δρχ., τό 1973. Ἐπρόκειτο γιά ἕνα ἀπό τά χαμηλό­τερα χρέη διε­θνῶς. Ἀνερχόταν στό 21,32%, μέ τήν κόκκινη γραμμή νά βρίσκεται στό 30%.

Ὁ μέσος ἐτήσιος ρυθμός αὐξήσεως τοῦ δημοσίου χρέους κυμάν­θηκε ὡς ἑξῆς τήν περίοδο 1953-1989:

1953-1963: 31,24%

1964-1966: 22,17%

1967-1973: 16,79%

1975-1981: 28,51%

1982-1989: 33,57%

Παρατηροῦμε, λοιπόν, πώς ἡ ποσοστιαία αὔξηση τοῦ δημοσίου χρέ­ους ἐπί Παπαδοπούλου ἦταν ἡ χαμηλότερή της μεταπολεμικῆς ἱστο­ρίας τῆς Ἑλλάδος.^[11]

Ἀκόμη κι αὐτό τό χαμηλό χρέος, ὅμως, ἦταν αὐτοεξυπηρετούμε­νο, καθώς ὁ ἐθνικός πλοῦτος αὐξανόταν μέ φρενήρης ρυθ-μούς.

Ὅσο γιά τήν σχέση τοῦ δημοσίου χρέους πρός τό ΑΕΠ, πα-ραθέ­του­με τούς ἀριθμούς ἀπό τόν Παπαδόπουλο κι ἔπειτα καί ἀφήνουμε τόν ἀναγνώστη νά ἐξάγει τά δικά του συμπεράσματα:

Παπαδόπουλος:              21,32%

Καραμανλῆς – Ράλλης:  55%

Παπανδρέου:                   113%

Μητσοτάκης:                   145%

Χαρακτηριστική ἡ πρόβλεψη τοῦ 15ετούς Προγράμματος Προοπτι­κῆς Ἐθνικῆς Ἀνα­πτύξεως 1973-1987, ὅτι ἀπό τό 1985 κι ἔπειτα ἡ Ἑλ­λάς θά μποροῦσε νά καταστεῖ χώρα ἐξωτερικοῦ δανεισμοῦ! Τό πρόγραμμα προέβλεπε πώς θά μπορούσαμε νά διαθέ-σουμε 300.000.­000$ (πού ἀντιστοιχοῦσε στό 1% τῶν διαθέσι­μων πόρων) γιά νά ἐνι­σχύει ἀναπτυσσόμενες οἰκονομίες!^[12]

 Ἐξαγωγές καί εἰσαγωγές:

Τήν περίοδο 1968-1972, ὁ μέσος ἐτήσιος ρυθμός αὐξήσεως τῶν ἐξα­γωγῶν ἦταν 12,5%.^[13] Ἡ δέ μεταποιητική ἀξία τῶν ἐξα-γωγικῶν προϊό­ντων σημείωσε αὔξηση 398%!^[14] Τό 1966, ὁ δείκτης ὄγκου τῶν βιομηχανικῶν ἐξαγωγῶν ἦταν 24,8 καί ἔφτασε, τό 1973, νά εἶναι 70,7!^[15] Φυσικά, ὁλοκληρώνουμε τό θέμα τῶν ἐξαγωγῶν μέ μία σύγκρι­ση τῶν ἐξαγωγικῶν εἰσπράξεων, κατά τήν περίοδο  1953-1989:

 1956-1963: 295.900.000$ (αὔξηση 43,4%)

1964-1966: 403.500.000$ (αὔξηση 36,4%)

1967-1973: 1.774.100.000$ (αὔξηση 339,7%)

1975-1981: 4.771.300.000$ (αὔξηση 168,9%)

1982-1989: 5.994.400.000$ (αὔξηση 25,6%)

Ἡ Ἑλλάς στήν διεθνῆ πρωτοπορεία: ἡ ἀνάπτυξη στούς βασικούς παραγωγικούς τομεῖς

Ἡ ἀνάπτυξη τῆς Ἑλλάδος σέ κάθε παραγωγικό τομέα τήν περίοδο 1968-1973, τήν ἀνήγαγε στήν διεθνῆ πρωτοπορεία.

Τά “Oscar Οἰκονομίας” γιά τό 1971 καί τό 1972

Ἀπό τό 1962, οἱ Financial Times London περιεῖχαν τήν εἰδική ἐτήσια στήλη “Lombard”, ἡ ὁποία ἀπένειμε τό βραβεῖο “Economic Oscars”, ὁ νικη­τής τοῦ ὁποίου ἀποφασιζόταν ἀπό μία ὁμάδα κορυ­φαίων διεθνῶν οἰκονομολόγων, προεδρεύοντος τοῦ C. Gordon Tether. Ἡ Ἑλλάς ὑπῆρξε ἡ μοναδική χώρα πού κατέκτησε τό βρα-βεῖο συνεχόμενες φορές! Τήν πε­ρίοδο 1968-1973, εἶχαν βραβευτεῖ οἱ:

1968: Αὐστραλία

1969: Ἰαπωνία

1970: Φινλανδία

1971: Ἑλλάς

1972: Ἑλλάς

1973: Αὐστραλία

Γιά τό 1971, οἱ Times ἔγραφαν στίς 10 Ἰανουαρίου 1972: «Τό Oscar Οἰκονομίας ἀπονεμήθηκε στήν Ἑλλάδα διότι πέτυχε ταχεία ἀνάπτυξη, ὑγιές ἰσοζύγιο ἐξωτερικῶν πληρωμῶν καί σχεδόν τήν καλύτερη ἀντ­ι­πλη­θω­ριστική πολιτική τοῦ ἔτους 1971».

Γιά τό 1972, διαβάζουμε στίς 15 Ἰανουαρίου 1973:

«Γιά τίς καλύτερες γενικές ἀποδόσεις: Τό βραβεῖο γιά τίς χῶρες “ὑψη­λοῦ εἰσοδήματος” πηγαίνει στήν Ἑλλάδα πού διε-τή­ρησε ἕναν ρυθμό ἀνα­πτύ­ξεως 8,5%, μέ παράλληλη ἰσχυρή θέση ἐπί τῶν πληρωμῶν καί μία ἐξαι­ρετική προσέγγιση στήν νομισμα­τική σταθερότητα, ἕνα ἐπίτευγμα γιά τό ὁποῖο τήν ἐπαίνεσε καί ὁ ἴδιος ὁ ΟΟΣΑ. Ἑπόμενες -σέ μία γενικά κα­κή χρονιά- ἦλθαν ἡ Γαλλία καί ἡ Αὐστραλία».

Πολύ συνοπτικά, θά ἀναφερθοῦμε στούς πιό βασικούς παρα­γω­γι­κούς τομείς, μιάς καί τό συνολικό ἔργο θά ἦταν ἀδύνατον νά ἐκτεθεῖ στήν παρούσα μελέτη^[16]:

- Βιομηχανία: Σύμφωνα μέ ἐκθέσεις τοῦ ΟΟΣΑ ἀπό τόν Ἰούλιο τοῦ 1970 κι ἔπειτα, ἡ Ἑλλάς εἶχε κατακτήσει τήν 1^η θέση παγκο­σμίως σέ αὔξηση (ποσοτική καί ποιοτική) τῆς βιομηχανικῆς παραγωγῆς, ἀλλά καί στούς ρυθμούς ἀνόδου τῶν τομέων τῆς μετα­λ­λουργίας, τῆς ὑφα­ντι­κῆς βιομηχανίας, τῆς χημικῆς βιομηχανίας καί τῶν σιδηρο­με­ταλλ­ευμάτων! Παράλληλα, ἱδρύθηκαν περισσότερες βιομηχανίας ἀπό ὅσες εἶχαν ἱδρυθεῖ ἀπό τό 1923 κι ἔπειτα!

- Ἠλεκτρική ἐνέργεια: Ἀπό τό 1971 κι ἔπειτα, ἡ Ἑλλάς κατεῖχε τήν 1^η θέση τῶν χωρῶν-μελῶν τοῦ ΟΟΣΑ στόν ρυθμό αὐξήσεως τῆς τῆς ἠλε­κτρικῆς ἐνεργείας. Τό 98,7% τῆς Ἐπικρατείας φω­τοδοτήθηκε, μέ 5.634 χωριά νά λαμβάνουν ἠλεκτρικό ρεῦμα γιά  πρώτη φορά!

- Ἐμπορική ναυτιλία: Τό 1967, ἡ Ἑλλάς διέθετε μόλις 1.775 πλοῖα, μέ χωρητικότητα 7.850.000 κόρων. Τό 1973, εἶχαν αὐξηθεῖ στά 3.150 πλοῖα, ἡ δέ χωρητικότητα στούς 24.000.000 κόρους! Παράλληλα, ἡ ναυπηγική δραστηριότητα τῆς Ἑλλάδος ση­­μείωσε αὔξηση 1.800%...

- Τηλεπικοινωνίες: Τό 98,6% τῶν Ἑλλήνων ἀπέκτησε τηλεφω­νική σύνδεση, μέ τίς 579.083 σταθερά τηλέφωνα τοῦ 1966 νά ἔ-χουν ξεπε­ράσει τό 1973 τά  1.900.000!

- Τουριστική ἀνάπτυξη: Ἀπό τό 1971, ἡ Ἑλλάς ἀπέκτησε τήν 1^η θέση καί σέ αὐτόν τόν τομέα. Δημιουργήθηκαν 421 ξενο­δοχειακά συγ­κροτήματα, ἐνῶ οἱ τουριστικές κλίνες διπλασιάστηκαν καί ἔφ­τα­σαν τίς 81.249. Οἱ 996.473 τουρίστες τοῦ 1967, εἶχαν ἀνέλθει τό 1973 σέ 2.731.587! Τό δέ συνάλλαγμα πού ἔφε-ραν, τό ὁποῖο τό 1967 ἀνερχόταν στά 126.800.000$, τό 1973 ἔφ-τα­σε τά 401.050.000$!

- Οἰκοδομική δραστηριότητα: Ἄλλος ἕνας τομέας στόν ὁποῖ­ον ἡ Ἑλλάς ἀπό τό 1970 κι ἔπειτα ἀπέκτησε τήν διεθνή πρωτιά. (Ο.Η.Ε. ἀπό τό 1970 καί ἔπειτα).

- Ἐργατικό εἰσόδημα: Ὅπως πιστοποιοῦσαν ὁ ΟΟΣΑ (1969), ὁ ΟΗΕ (1970) καί ἡ οἰκο­νο­μική ἐπιθεώρηση “Vision” (1972), ἡ Ἑλλάς ἦ­ταν πρώτη σέ ποσοστό αὐξήσεως ἀμοιβῆς τῶν ἐργα­ζομένων.

- Στέγαση: Παράλληλα, ἡ Ἑλλάς κατέλαβε τήν 1^η θέση καί στήν ἀναλογία αὐξήσεως κατοικιῶν πρός τόν συνολικό πληθυ­σμό καί τήν 2^η θέση στίς περατωθεῖσες κατοικίες ἀνά 1.000 κατοίκους.

 

Οἱ ἐξοπλισμοί τῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων 1967-1973

Μέ τό 5ετές Πρόγραμμα Ἐξοπλισμῶν 1968 - 1972 δα­­πανήθη­καν γιά τίς Ένοπλες Δυνάμεις 4.500.000.000 δρχ. μέ κυ­ριότερες προμήθειες:

- 60 Ἅρματα Μάχης ΑΜΧ-30.

- Tήν πρώτη δόση φορητοῦ ὁπλισμοῦ FN, γιά τίς Εἰδικές Δυ­νάμεις.

- Μία Μοῖρα Α/Τ πυραύλων “Χώκ”.[17]

- Τηλεκατευθυνόμενα Α/Τ SΑCLOS.

- Κινητά Ραντάρ καί Ραντάρ Ταγμάτων Πεζικοῦ.

- 4 Ὑποβρύχια τύπου 209: Τά ΓΛΑΥΚΟΣ S-110, ΝΗΡΕΥΣ S-111, ΠΡΩΤΕΥΣ S-112 καί ΤΡΙΤΩΝ S-113.[18]

- 4 Πυραυλάκατοι COMBATTANTE II: Οἱ ΚΥΜOΘΟΗ P-53, ΚΑ­ΛΥΨΩ P-54, ΕΥΝΙΚΗ P-55 και ΝΑΥΣΙΘΟΗ P-56.[19]

- 7 Τορπιλλάκατοι ἀπό τήν Γερμανία, 5 Ἀντιτορπιλλικά και 4 Ναρκαλιευτικά.

- Τό νέο Δεξαμενόπλοιο ΝΑΥΚΡΑΤΟΥΣΑ L-153 πού ἔγινε ἕδ­ρα τῆς Διοικήσεως Πλοίων Ἀποβάσεων, τό Ἁρματαγωγό ΚΡΗ­ΤΗ L-171 καί τό Πετρελαιοφόρο ΑΡΙΑΔΝΗ Α-414.

- 36 ἀεροσκάφη F-4E Phantom ΙΙ, τά πιό σύγχρονα μα­χη­τι­κά “δευ­τέρας γενεᾶς”.[20]

- Ἑλικόπτερα ALOUETTE ΙΙΙ, γιά τό Π.Ν., AB205 HUEY γιά τήν Π.Α. 4 Agusta-Bell 206A Jetranger καί 6 Agusta-Bell ΑΒ­47­G5 καί OH-13H.

- 160 Shelters (Καταφύγια Ἀεροσκαφῶν).

Στίς 9 Ἰανουαρίου 1973 συντάχθηκε δεύτερο 5ετές Πρόγ­ραμ­­­­­μα Ἐξο­πλισμῶν 1973-1977 προϋπολογισμοῦ 9.000.000.­000 δρχ. και ἀπο­φα­σίσθηκε ἡ σύνταξη τρίτου 5ετοῦς Πρόγραμματος Ἐξοπλισμῶν 19­78­-1983 δαπάνης 26.000.000.000 δρχ, στά πλαί­σια τοῦ 15τοῦς Προ­γράμματος Μακροχρονίου Ἀνα­­πτύ­ξεω­ς 1972-1987.^[21] Προέβλεπε πα-ραγ­γελίες γιά ἀκόμη:

- 4 Ὑποβρύ­χια τύ­που 209/1200.

- 130 AMX-30 καί 105 ΑΜΧ-10Ρ ἀμφίβιων ἐρπυ­στριο­φό­ρων μεταφορᾶς προσωπικοῦ.

- Α/Τ πυραύλων «MILAN» καί Α/Α πυροβόλων Oerlikon.

- Ἀκόμη 4 Πυ­ραυλακάτων COMBATTANTE III.[22]

- 40 ἀεροσκαφῶν Dassault - Breguet Mirage F.1CG.

- 60 βομβαρδιστικά Α-7E/Η Corsair. Ἡ παραγγελία τους ἔ-γι­­νε τόν Ὀκτώβριο τοῦ 1973 ἐπί Πα­παδόπουλου.

- 12 μεταγωγικά C130H Hercules.

 

Τὀ 15ετές Πρόγραμμα Προτύπου Μακροχρονίου Ἀναπτύξεως 1973-1987: πού θά εἶχε φτάσει ἡ Ἑλλάδα…

 Τόν Ἰούλιο τοῦ 1971, δημιουργήθηκε Ἐπιτροπή Ἐθνικῆς Προτύπου Ἀναπτύξεως, ἡ ὁποία σχημάτισε 56 ὑποεπιτροπές καί ὁμάδες ἐργασιῶν. Στό ὅλο ἐγ­χείρημα συμμετεῖχαν περισσότεροι ἀπό 600 ἐπιστήμονες! Ἡ ἐπιτροπή εἶχε ἀποστολή τήν σύνδεση τῶν ἐπιμέρους 5ετών προγραμ­μάτων σέ ἕνα «15ετές Πρόγραμμα Προ­τύπου Μακροχρονίου Ἀνα­πτύ­ξεως 1973-1987», τό ὁποῖο θά εἶχε προοπτική ἕως τό 2000 καί θά ἀπο­τε­λοῦ­σε τήν μακρο­πρό­θεσμη ἀναπτυξιακή στρατηγική τῆς Ἑλλά­δος.

Τό 700 σελίδων πρόγραμμα δόθηκε στήν δημοσιότητα στίς 11 Σε­πτεμβρίου 1972, ἀπό τόν Πρόεδρο τῆς ἐπιτροπῆς  Ἀλέ­ξαν­δρο Τσάτσο. Οἱ ἐπιτεύξιμοι στόχοι ἐκείνου τοῦ προγράμματος ἤσαν κυριολεκτικά συγ­κλονιστικοί καί μία ἁπλή ἀντιπαραβολή μέ τήν πρα­γματικότητα τοῦ σήμερα -ἀλλά καί τῶν δεκαετιῶν τοῦ ’90 καί τοῦ ’00- ἀρκεῖ γιά νά πει­στεῖ ὁ ἀναγνώστης περί τῆς ἀνωτερότητος τῆς πραγματικῆς Μεταπολι­τεύ­­σεως ἔναντι τῆς νόθας του Ἰουλί­ου τοῦ 1974. Εἰδικώτερα, ἡ ἀνάπτυ-ξη πού θά ἐπερχόταν μέχρι μόλις τό 1987, ἐν σχέσει πρός τίς ἤδη ἐκπλη­κτικές ἐπιδόσεις τοῦ 1972, θά ἦταν ἡ ἑξῆς:^[23]

- Ἐθνικό εἰσόδημα: ἀπό 290.000.000.000 δρχ., θά ἔφτανε τίς 800.000.000.000 δρχ., μέ τιμές μάλιστα τοῦ 1972, δίχως κάν νά ὑπο­λογίζουμε τόν πληθωρισμό!

- Κατά κεφαλήν εἰσόδημα: ἀπό 1.080$, θά ἔφτανε τά 2.600$! Πλέον, δηλαδή, ἡ Ἑλλάς θά συγκαταλεγόταν μεταξύ τῶν πιό ἀνεπτυγμέ­νων οἰκονομικῶς χωρῶν τῆς ΕΟΚ, κάτι τό ὁποῖο σή­μερα ἀκούγεται σάν ἀνέκδοτο!

- Ἀκαθάριστες ἐπενδύσεις παγίου κεφαλαίου: θά τετρα-πλα­­σιάζονταν, φτάνοντας τίς 2.750.000.000.000!

- Ἐξαγωγές: ἀπό 800.000.000$, θά ἔφταναν τά  6.000.000.­000$!

- Τουριστικές εἰσπράξεις: ἀπό 400.000.000$, θά ἔφταναν τά  4.000.000.000$!

- Συμμετοχή δευτερογενοῦς τομέα (βιομηχανίας) στό ΑΕΠ: ἀπό 32,3%, θἀ ἐκτοξευόταν στό 43,2%!

- Συμμετοχή πρωτογενοῦς τομέα (γεωργία) στό ΑΕΠ: ἀπό 15,7%, θά μειωνόταν στό 9,4%, ἐπιτυγχάνοντας τήν πλήρη ἐκ­βιο­μη­χάνιση!

- Ἡ Ἑλλάς θά ἠδύνατο νά καταστεῖ χώρα ἐξωτερικοῦ δα­νει­σμοῦ καί νά διαθέτει τό 1% τοῦ ΑΕΠ τῆς στήν ὑποστήριξη ἀναπτυσ­σό­μενων οἰκονομιῶν!

Παράλληλα, ὅμως, τό πρόγραμμα γιγάντωνε τίς δαπάνες (ἀκόμη καί ἀναλογικῶς πρός τήν δυσθεώρητη παράλληλη ἀνά­πτυξη τῶν ὑπο­λοί­πων τομέων) σέ δυό πολύ σημαντικούς τομεῖς: τήν ἐπιστημονική ἔρευ­να καί τήν παιδεία.

- Οἱ δαπάνες γιά ἐπιστημονική ἔρευνα ἀπό 550.000.000 δρχ. θά ἔφταναν τίς 12.000.000.000 δρχ., ἐνῶ οἱ δαπάνες γιά τήν Παιδεία ἀπό 6.900.000.000 δρχ. θά ἔφταναν τίς 40.000.000.­000 δρχ.!

- Χωροταξική κατανομή πληθυσμοῦ: θά ἀναπτύσσονταν 6 περι­φερειακά κέντρα βιομηχανικῆς ἀναπτύξεως (πέραν τῶν ἤδη ὑπαρ­χό­ντων), οὕτως ὥστε ἡ ἀποκέντρωση νά μεταφερόταν ἐκτός ἀπό τόν τομέα τῆς διοικήσεως καί στόν τομέα τῆς οἰκονομικῆς ἀναπτύξεως! Συ­γκεκριμένα, μέχρι τήν λήξη τοῦ προγράμματος θά εἶχαν χτιστεῖ 1.800.­000 νέες κατοικίες, θά εἶχαν δη-μιουργηθεῖ 920.000 τουριστικές κλίνες καί θά εἶχαν προστεθεῖ  70.000 στρέμματα βιομηχανικῶν γαιῶν!

Τό πρόγραμμα ἐπίσης λάμβανε ἐξαιρετικά μέτρα καί γιά τούς τομεῖς τοῦ δημογραφικοῦ, τήν προστασία τοῦ περιβάλλοντος (λόγω τῆς ἐκβιομηχανίσεως), τοῦ πολιτισμοῦ καί τῆς περιφερειακῆς καί κοι­νωνι­κῆς ἀναπτύξεως.

Ἡ ποιοτική διαφορά τῆς ἀσύλληπτης -ὡστόσο πραγματοποιήσι­μης- ἐκείνης προοπτικῆς μέ τά τελευταῖα 50 σχεδόν ἔτη, δέν θά μπο­ροῦσε νά εἶναι πιό χαώδης.

Ἐγγύηση γιά τήν ἐφαρμογή τοῦ 15ετούς Προγράμματος Προτύπου Μακροχρονίου Ἀναπτύξεως 1973-1987 θά ἦταν ἡ παρουσία τοῦ Γεω­ργί­ου Παπαδοπούλου στό ἀνώτατο πολιτειακό ἀξίωμα. Ἔτσι, ὁποιαδή­πο­τε κυβέρνηση κι ἄν προέκυπτε ἀπό τίς ἐκλογές τοῦ Φεβρουαρίου 1974, ὁ Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας θά ἠδύνατο νά ἐγγυηθεῖ -μέ τίς ἐξου­­­­σίες πού εἶχε- τήν ἐφαρμογή τοῦ προ­­γ­ράμματος.

Ὁλοκληρώνοντας, θά παρουσιάσουμε ὁρισμένα μεγάλα ἔργα τῶν Κυ­­­βερνήσεων Παπαδοπούλου, πότε θά ὁλο­κλη­ρώνονταν κανονικά καί πότε καί ἄν ὁλοκληρώθηκαν ἐν τέλει…

1974: Ἐθνικό Χωροταξικό Σχέδιο (1999)

1975: ὕδρευση Ἀθηνῶν ἀπό τίς λίμνες Μόρνου καί Εὐήνου (2001)

1977: ἀξιοποίηση Τύρφης Φιλίππων (1995)

1977: νέο Διοικητικό Κέντρο Ἀθηνῶν (1985)

1978: ἀεροδρόμιο Σπάτων (2001)

1978: Ἐγνατία Ὁδός (2008)

1980: μετρό Ἀθηνῶν (2004)

1984: μετρό Θεσσαλονίκης (ἀκόμη τό περιμένουμε…)

1985: Ἐθνικό Κτηματολόγιο (1995)

Ἦλθε λοιπόν ὁ Ἰωαννίδης καί ἡ Παλινδρόμηση τοῦ Ἰουλίου 1974 καί ἀνέτρεψαν τά πάντα…

 

[1] Πηγές: ἐτήσιο τεῦχος ΟΟΣΑ γιά τό 1969, ἐπιθεώρηση ΟΟΣΑ “Eco­nomic Out­look”, τεῦχος 6 τοῦ Δεκεμβρίου 1969, ἔκθεση ΟΟΣΑ τοῦ Δε-κεμ­βρίου 1970, ἔκ­θε­ση Γενικοῦ Γραμματέως τοῦ ΟΗΕ τοῦ Ἰουνίου 1971, ἔκθεση ΟΟΣΑ τοῦ Ἰαν­ου­αρίου 1971 κ.λπ.

[2] «Οἰκονομικός Ταχυδρόμος», φ. 13/2/1992.

[3] Ξεπερνώντας τόν στόχο τοῦ 5ετούς Οἰκονομικοῦ Προγράμματος 1968-1972, πού προέβλεπε αὔξηση  9,9%.

[4] Πηγές: Νικολάου Μακαρέζου «Ἡ Οἰκονομία τῆς Ἑλλάδος», σελ. 180-181. Ἐθνικοί Λογαριασμοί 1958-1975, σελ. 144-145, 152, 204-205, 237. Τράπεζα τῆς Ἑλλάδος «Ἡ Ἑλληνική Οἰκονομία», Τόμος Γ’, σελ. 196. Ἐθνικοί Λογαριασμοί 1987, σελ. 41, 49. Ἐθνικοί Λογαριασμοί 1989, σελ. 58-59. Ἐπιτροπή Εὐρωπαϊ­κῶν Κοινοτήτων «Ἐτήσια Οἰκονομική Ἔκθεση 1991 – 1992». Ἐθνικοί  Λογα­ρια­σμοί 1992, σελ. 62.

[5] Ξεπερνώντας τόν στόχο τοῦ 5ετούς Προγράμματος Οἰκονομικῆς Ἀνα­πτύ­ξεως 1968-1972, πού προέβλεπε αὔξηση  8,5%.

[6] Πηγές: Νικολάου Μακαρέζου «Ἡ Οἰκονομία τῆς Ἑλλάδος», σελ. 185. Τρά­πεζα τῆς Ἑλλάδος «Ἡ Ἑλληνική Οἰκονομία», Τόμος Γ’, σελ. 180. Ἐθνι-κοί Λο­γα­ριασμοί 1958-1975, σελ. 238-239. Ἐθνικοί Λογαριασμοί 1987, σελ. 51. Ἐθνικοί Λογαριασμοί 1989, σελ. 58. Ἐθνικοί Λογαριασμοί 1990-1991-1992, σελ. 62.

[7] Ξεπερνώντας τόν στόχο τοῦ 5ετούς Προγράμματος Οἰκονομικῆς Ἀνα­πτύ­ξεως 1968-1972, πού προέβλεπε μείωση 74,4%.

[8] Ξεπερνώντας τόν στόχο τοῦ 5ετούς Προγράμματος Οἰκονομικῆς Ἀναπτύ­ξεως 1968-1972, πού προέβλεπε αὔξηση 22,1%.

[9] Πηγές: Νικολάου Μακαρέζου «Ἡ Οἰκονομία τῆς Ἑλλάδος», σελ. 197-198. Ἔκθε­ση Διοικητοῦ τῆς Τραπέζης τῆς Ἑλλάδος γιά τό 1970, σελ. 14. Ἔκθεση Διοι­κητού τῆς Τραπέζης τῆς Ἑλλάδος γιά τό 1972, σελ. 19. Τρά­πεζα τῆς Ἑλλά­δος «Ἡ Ἑλληνική Οἰκονομία», Τόμος Γ’, σελ. 180-181. Ἐθ­νι­κοί Λογαριασμοί 1987, σελ. 44-45, 49. Ἐθνικοί Λογαριασμοί 1989, σελ. 50.

[10] «Οἰκονομικός Ταχυδρόμος», φ. 21/7/1988, 1/7/1990, 20/8/1992 καί 6/4/1995.

[11] Πηγές: Τράπεζα τῆς Ἑλλάδος «Ἡ Ἑλληνική Οἰκονομία», Τόμος Γ’. Τράπεζα τῆς Ἑλλάδος «Τά πρῶτα 50 χρόνια». Ἐκθέσεις Διευθυντῶν Τρα­πέζης τῆς Ἑλλάδος 1961-1990, Ἐθνικοί Λογαριασμοί 1987 και 1989.

[12] «Πρόγραμμα Προοπτικῆς Ἐθνικῆς Ἀναπτύξεως 1973-1987», Μέρος Α’: «Τό Ἐθνι­κό Πρότυπο Ἀναπτύξεως», σελ. 89 καί 269.

[13] Ξεπερνώντας τόν στόχο τοῦ 5ετούς Προγράμματος Οἰκονομικῆς Ἀνα­πτύ­ξεως 1968-1972, πού προέβλεπε αὔξηση 10,8%.

[14] «5ετές Πρόγραμμα Οἰκονομικῆς Ἀναπτύξεως 1973-1977», σελ. 195, 205.

[15] Πηγές: Δελτίο Στατιστικῶν Ἐξωτερικοῦ Ἐμπορίου τῆς ΕΣΥΕ. Τρά-πεζα τῆς Ἑλλάδος «Ἡ Ἑλληνική Οἰκονομία», Τόμος Γ’, σελ. 235.

[16] Γιά λεπτομέρειες, βλ. Μάνου Χατζηδάκη «Τό Έργο τοῦ Γεωργίου Πα­πα­δο­πού­λου, 1967-1973: Λεπτομερής ἀνάλυσις σέ ὅλους τούς τομεῖς».

[17]     Ἡ Τουρκία δέν διέθετε οὔτε μία.

[18]   Μέχρι τό 1967 ἡ Ἑλλάς διέθετε μόλις δυό Ὑποβρύχια. Τό ΠΟΣΕΙ­ΔΩΝ, ναυ­πη­γημένο τό 1942 καί τό ΤΡΙΑΙΝΑ, ναυπηγημένο τό 1944.

[19]    Παρελήφθησαν τήν περίοδο 1978 - 1980 καί ἔλαβαν τά ὀνόματα ΠΟ­ΣΕΙ­ΔΩΝ, ΑΜΦΙΤΡΙΤΗ, ΩΚΕΑ­ΝΟΣ καί ΠΟΝΤΟΣ.

[20]     Ἡ Τουρκία διέθετε ἀκόμη μόνο “πρώτης γενεᾶς” μαχητικά.

[21]     Α.Π. 801/8.1.1973 ΑΕΔ/Γ΄ Κλάδος.

[22]    Παρελήφθησαν τήν περίοδο 1976 - 1977 καί ὀνο­μάσθηκαν ΛΑΣΚΟΣ, ΜΠΛΕΣΣΑΣ, ΤΡΟΥΠΑΚΗΣ καί ΜΥΚΟ­ΝΙΟΣ.

[23] Καί δέν πρέπει νά ξεχνᾶμε πώς οἱ ἀριθμοί τοῦ 1987 εἶχαν ὑπο-λογιστεῖ μέ τι­μές τοῦ 1972, δίχως κάν νά ὑπολογίζεται ὁ πληθωρισμός, πού θά διόγκωνε ἀκόμη περισσότερο τά ποσά τοῦ 1987!

• Προηγούμενο
• Επόμενο

• Facebook
• Youtube
• Twitter

Εθνικό Πολιτιστικό Κίνημα
Copyright © 2023 Ε.ΠΟ.Κ.

 https://epok1973.com/%CE%B1%CF%81%CE%B8%CF%81%CE%B1/247-%CF%84%CE%BF-%CE%B5%CF%81%CE%B3%CE%BF-%CF%84%CE%B7%CF%83-21%CE%B7%CF%82-%CE%B1%CF%80%CF%81%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%85-%CE%BF%CE%B9-%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%80%CF%84%CF%85%CE%BE%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%B5%CF%83-%CF%80%CF%81%CE%BF%CE%BF%CF%80%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B5%CF%83-%CF%84%CE%B7%CF%83-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%B4%CE%BF%CF%83

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΕΡΣΕΩΣ ΤΟΥ ΔΡΑΚΟΝΤΟΚΤΟΝΟΥ ΚΑΙ ΤΡΟΠΑΙΟΦΟΡΟΥ ΠΟΥ ΚΑΤΕΛΗΞΕ ...ΑΪ ΓΙΩΡΓΗΣ

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΕΡΣΕΩΣ ΤΟΥ ΔΡΑΚΟΝΤΟΚΤΟΝΟΥ ΚΑΙ ΤΡΟΠΑΙΟΦΟΡΟΥ ΠΟΥ ΚΑΤΕΛΗΞΕ ...ΑΪ ΓΙΩΡΓΗΣ

Σήμερα ἑορτάζουν οἱ χριστιανοὶ τὸν Ἅγιο Γεώργιον τὸν τροπαιοφόρον ποὺ σκότωσε ἕναν τρομερὸν δράκοντα καὶ ἔσωσε ἔτσι μία κοπέλα ἀπὸ τὰ δόντια του, παραδίδοντάς την σώα καὶ ἀσφαλῆ στὸν πατέρα της.

Αὐτὴ ὅμως ἡ ἱστορία εἶναι ἀντιγραφὴ τῆς ἱστορίας τοῦ Περσέως καὶ τῆς Ἀνδρομέδας, ποὺ τὸ ἀρχεῖον τοῦ σύμπαντος διατηρεῖ μέχρι σήμερα ὁρατὴν στὸν οὐρανόν, ὑπενθυμίζοντας τὴν ἀλήθεια σὲ ὅποιον παύσει νὰ εἶναι κυριολεκτικῶς ταπεινὸς καὶ στρέψει ἐπιτέλους ξανὰ τὸ βλέμμα του ψηλά, ὡς Ἕλλην, στὸν οὐρανόν...

Ἀκροθιγῶς, ὁ Περσεὺς μετὰ τὸν φόνο τῆς Μεδούσης πῆρε τὸν δρόμον τῆς ἐπιστροφῆς. Περνώντας ἀπὸ τὴν Αἰθιοπία, συνάντησε σὲ ἕναν βράχο δεμένη τὴν Ἀνδρομέδα, τὴν ὁποία καὶ ἐρωτεύτηκε πολύ. Ἡ Ἀνδρομέδα ἦταν τιμωρημένη ἀπὸ τὸν Ποσειδῶνα καὶ τὶς Νηρηίδες καὶ μάλιστα ὁ Ποσειδῶν εἶχε ἀναθέσει σὲ ἕναν θαλάσσιον δράκοντα, τὸ Κῆτος, νὰ σκοτώσει τὴν κοπέλα. Ὁ Περσεὺς ὅμως δὲν θὰ ἐπέτρεπε νὰ πεθάνει ἡ ἀγαπημένη του καὶ νίκησε τὸν δράκοντα, σκοτώνοντάς τον. Γι’ αὐτὸ καὶ φέρει τὸ προσωνύμιον «Δρακοντοκτόνος», ἀλλὰ καὶ «Τροπαιοφόρος» ( =ὁ φέρων τὴν νίκην ), προσωνύμια ποὺ «πέρασαν» αὐτούσια στὸν… «Ἅγιον Γεώργιον τὸν Τροπαιοφόρον».

Ἀναλυτικότερα :

Σὲ πανάρχαιες ἐποχές, πολὺ πρὶν τὴν ἑβραΐλα καὶ τοὺς Μωϋσῆδες ποὺ διὰ τῆς βίας κάποιοι αὐτοκράτορες καὶ μετέπειτα «ἅγιοι τοῦ χριστιανικοῦ δόγματος» φόρτωσαν στὸ κεφάλι τοῦ Ἕλληνος, ὁ ἑξάκις ἐγγονὸς τοῦ Διὸς καὶ τῆς Ἀργείας Ἰοῦς, ὁ -δικαιωματικῶς λοιπὸν- βασιλεὺς τοῦ Ἄργους, Ἀκρίσιος Ἀβαντιάδης (υἰὸς τοῦ Ἄβαντος) ἤθελε νὰ ἀποκτήσει διάδοχον γιὰ τὸν θρόνον του. Παρὰ τὶς προσπάθειες του δὲν ἀποκτοῦσε υἰόν, ὅμως εἶχε μία κόρη, τὴν Δανάη.

Πῆγε λοιπὸν στὸ Μαντεῖον τῶν Δελφῶν γιὰ νὰ μάθει ἄν θὰ ἀποκτήσει ἐπιτέλους καὶ κάποιον ἀπόγονον γιὰ τὸν θρόνον του. Ἡ Πυθία τὸν ἐνημέρωσε πὼς θὰ ἀποκτήσει ἐγγονὸν ἀπὸ τὴν κόρη του, ἀλλὰ αὐτὸς ὁ ἐγγονὸς θὰ τὸν σκοτώσει. Τότε ὁ Ἀκρίσιος πῆρε τὴν ἀπόφασιν νὰ κλείσει γιὰ πάντα τὴν κόρη του σὲ ἕνα ὑπόγειον δωμάτιον, ἀπομονωμένον ἀπὸ ὅλους, ὥστε νὰ μὴν ἐπαληθευτεῖ ὁ χρησμός.

Ὅμως τὴν ἐρωτεύτηκε ὁ Ζεὺς καὶ μπῆκε ἀπὸ τὸ παράθυρον τοῦ δωματίου, ὑπὸ τὴν μορφὴ χρυσῆς βροχῆς καὶ ὁ νεφεληγερέτης γονιμοποίησε τὴν Δανάη, καὶ ἐκείνη τοῦ γέννησε τὸν Περσέα.

Τότε ὁ Ἀκρίσιος ἀπεφάσισε νὰ κλείσει τὴν κόρη του καὶ τὸν ἐγγονό του σὲ λάρνακα καὶ νὰ τοὺς πετάξει στὴν θάλασσα. Ὅμως ἡ λάρνακα μπλέχτηκε στὰ δίχτυα ἑνὸς ἁλιέως στὴν Σέριφον, τὸν ὁποῖον ἔλεγαν Δίκτυ καὶ ὁ ὁποῖος ἀνέσυρε τὸν Περσέα καὶ τὴν μητέρα του ἀπὸ τὴν θάλασσα, σώζοντάς τους (ἀκριβῶς ὅ,τι διατείνονται οἱ Ἑβραῖοι -«Ἔξοδος», 2,1- γιὰ τὸν Μωϋσή τους ποὺ τὸν ἔβαλε βρέφος ἡ μήτηρ του σὲ ἕνα καλάθι καὶ τὸν πέταξε στὸν Νεῖλον, γιὰ νὰ τὸν σώσει ἀπὸ τὸν Αἰγύπτιον βασιλέα, καὶ τελικῶς ἀφοῦ βρῆκε ἡ κόρη τοῦ Φαραώ τὸ καλάθι, τὸν υἰοθέτησε).

«Ὅταν ὁ Ἀκρίσιος ῥωτοῦσε τὸ Μαντεῖον νὰ τοῦ πεῖ πῶς θὰ μποροῦσε νὰ ἀποκτήσει ἀρσενικὰ παιδιά, ὁ θεὸς τοῦ εἶπε ὅτι ἡ θυγατέρα του θὰ ἀποκτήσει ἕνα ἀγόρι, τὸ ὁποῖον ὅμως θὰ τὸν σκοτώσει. Φοβηθεὶς αὐτὸ ὁ Ἀκρίσιος, κατεσκεύασε ὑπογείως χάλκινον θάλαμον, ὅπου φύλαττε τὴν Δανάη…Ὁ Ζεὺς μεταμορφωθεὶς σὲ χρυσάφι κύλησε διὰ τῆς ὀροφῆς μέσα στοὺς κόλπους τῆς Δανάης καὶ συνουσιάστηκε μαζί της. Ὅταν ὕστερα εἶδε ὁ Ἀκρίσιος τὸν ἐξ αὐτῆς γεννημένον Περσέα, μὴ πιστεύοντας πὼς ἔμεινε ἔγκυος ἀπὸ τὸν Δία, ἔβαλε τὴν κόρη του μαζὶ μὲ τὸ παιδὶ μέσα σὲ μία λάρνακα καὶ -τοὺς- ἔρριψε στὴν θάλασσα. Φτάνοντας ἡ λάρνακα στὴν Σέριφον, τὴν ἔπιασε ὁ Δίκτυς καὶ ἀνέθρεψε αὐτόν -τὸν Περσέα-», Βιβλιοθήκη, Β’, 4,1, Ἀπολλόδωρος.

Καὶ συνεχίζει ὁ Ἀπολλόδωρος στὸ ἴδιο σύγγραμμα (Β', 4,2 κ.ἑξ.) :

«Ὁ ἀδελφὸς τοῦ Δίκτυος, ὁ Πολυδέκτης, ποὺ ἦταν τότε βασιλεὺς τῆς νήσου ἐρωτεύτηκε τὴν Δανάη, ἀλλὰ δὲν μποροῦσε νὰ πλαγιάσει μαζί της, διότι ὁ Περσεὺς εἶχε πλέον ἀνδρειωθεῖ. Συνεκάλει λοιπὸν τοὺς φίλους του, μαζὶ καὶ τὸν Περσέα γιὰ νὰ συνεισφέρουν κάτι μὲ τὸ πρόσχημα πὼς διενεργοῦν ἔρανον ὡς γαμήλιον δῶρον γιὰ τὸν γάμον τῆς Ἱπποδαμείας μὲ τὸν Οἰνόμαον.

Κάποια στιγμὴ ὁ Περσεὺς δήλωσε πὼς δὲν θὰ εἶχε ἀντίρρησιν νὰ εἰσφέρει ἀκόμη καὶ τὸ κεφάλι τῆς Γοργόνας».

Ὁ Πολυδέκτης ξέροντας πὼς κάτι τέτοιον ἦταν ἀδύνατον καὶ θὰ ἔθετε τὴν ζωὴ τοῦ Περσέως σὲ κίνδυνον, πρᾶγμα δηλαδὴ συμφέρον γιὰ τὸν ἴδιον, ἀφοῦ γιὰ νὰ κάνει γυναῖκα του τὴν Δανάη, τὸ μόνον του ἐμπόδιον ἦταν ὁ Περσεύς, τοῦ ζήτησε νὰ τοῦ φέρει τὸ κεφάλι τῆς Γοργόνας.

«Καὶ αὐτὸς μὲ τὴν καθοδήγησιν τοῦ Ἑρμοῦ καὶ τῆς Ἀθηνᾶς ἔρχεται στὶς θυγατέρες τοῦ Φόρκου, τὴν Ἐνυώ ( < ἔνω =φονεύω, ὁ πόλεμος προσωποποιημένος), τὴν Πεφρηδὼ ( < βρέμω) καὶ τὴν Δεινώ ( < δέος). Αὐτὲς ἦταν κόρες τῆς Κητοῦς καὶ τοῦ Φόρκου, ἀδερφὲς τῶν Γοργόνων, γραῖες ἐκ γενετῆς. Εἶχαν καὶ καὶ οἱ τρεῖς ἕνα μάτι κι ἕνα δόντι καὶ μὲ τὴν σειρὰ τὸ ἔδιναν ἡ μία στὴν ἄλλη. Ὁ Περσεὺς τοὺς τὸ ἥρπαξε κι ὅπως τὸν παρεκάλουν νὰ τοὺς τὰ δώσει πίσω, εἶπε ὅτι θὰ τοὺς τὰ δώσει, ἄν τοῦ δείξουν τὸν δρόμον ποὺ ὁδηγεῖ στὶς νύμφες. Αὐτὲς οἱ νύμφες εἶχαν φτερωτὰ πέδιλα καὶ τὴν κίβισιν, ποὺ ἦταν μία σακκοῦλα ὅπως λέγουν...Στὶς πλάτες του εἶχε τὸ κεφάλι ἑνὸς φοβεροῦ τέρατος, τῆς Γοργόνας καὶ γύρω του κρεμόταν ἡ κίβισις...Εἶχαν ἀκόμη καὶ τὴν περικεφαλαία τοῦ Ἅδου...

-Ὁ Περσεύς- μὲ τὴν κίβισιν τυλίχτηκε, τὰ πέδιλα τὰ ταίριαξε στοὺς ἀστραγάλους του καὶ ἔβαλε στὸ κεφάλι του τὴν περικεφαλαία. Μὲ αὐτὴν αὐτὸς ἔβλεπε ὅποιους ἤθελε, χωρὶς οἱ ἄλλοι νὰ μποροῦν νὰ τὸν βλέπουν. Παίρνοντας, τέλος, κι ἀπ' τὸν Ἑρμῆ ἕνα ἀτσάλινο σπαθί πέταξε στὸν Ὠκεανὸν κι ἔπιασε τὶς Γοργόνες στὸν ὕπνον. Αὐτὲς ἦταν ἡ Σθενώ, ἡ Εὑρυάλη καὶ ἡ Μέδουσα. Μόνον ὅμως ἡ Μέδουσα ἦταν θνητή. Γι' αὐτὸ ἀκριβῶς ὁ Περσεὺς ἐστάλη νὰ τῆς πάρει τὸ κεφάλι. Εἶχαν οἱ Γοργόνες κεφάλια μὲ κουλουριασμένα φίδια, χαυλιόδοντες ὅπως οἱ κάπροι, χάλκινα χέρια καὶ χρυσὲς φτεροῦγες γιὰ νὰ πετοῦν· κι ἀπολίθωναν ὅποιον τοὺς ἀντίκρυζε.

Ὁ Περσεὺς λοιπὸν στάθηκε ἀπὸ πάνω τους καθῶς κοιμόνταν καὶ ἐνῶ κατηύθυνε τὸ χέρι του ἡ Ἀθηνᾶ, αὐτὸς μὲ τὸ βλέμμα στραμμένο ἔβλεπε μέσω τῆς χάλκινης ἀσπίδος, σὰν σὲ καθρέφτη, τὸ εἴδωλον τῆς Γοργόνας καὶ τῆς πῆρε τὸ κεφάλι».

Καὶ τότε ἀπὸ τὸ κομμένο κεφάλι τῆς Μεδούσης ξεπήδησε ὁ Πήγασος καὶ ὁ Χρυσάωρ, ὁ πατὴρ τοῦ Γηρυόνου· τέκνα ποὺ ὅπως λέγει ὁ μύθος προέκυψαν ἀπὸ τὴν ἕνωσιν τοῦ αἵματος τῆς Μεδούσης καὶ τοῦ Ποσειδῶνος. Ὁ Περσεὺς ἔβαλε στὴν κίβισιν τὸ κεφάλι της Γοργόνας καὶ πῆρε τὸν δρόμον τῆς ἐπιστροφῆς. Στὸν δρόμον του πέρασε κι ἀπὸ τὴν Αἰθιοπία, ὅπου ἐκεῖ τότε ἐβασίλευε ὁ Κηφεύς. Ἐκεῖ βρῆκε δεμένη σὲ ἕναν βράχον τὴν κόρη τοῦ Κηφέως, Ἀνδρομέδα, κι αὐτὸ διότι ἡ μήτηρ αὐτῆς, ἡ Κασσιόπη εἶχε καυχηθεῖ πὼς ἡ κόρη της, ἤ κατὰ ἄλλη ἐκδοχήν ἡ ἴδια, εἶναι ὀμορφοτέρα ἀπὸ τὶς Νηρηίδες.

Τότε οἱ Νηρηίδες, μαζὶ καὶ ὁ Ποσειδῶν ὡργίσθησαν καὶ ἔρριξαν στὴν χώρα μεγάλη πλημμύρα καὶ ἕνα κῆτος, ἀπὸ τὸ ὁποῖον ὁ χρησμὸς ἔλεγε πὼς θὰ γλυτώσουν μόνον ἄν ἡ κόρη τῆς Κασσιόπης γίνει βορὰ στὸ κῆτος.

Ὁ Κηφεὺς ἀναγκάστηκε ἀπὸ τοὺς Αἰθίοπας νὰ θυσιάσει τὴν κόρη του, ὅμως μόλις τὴν εἶδε ὁ Περσεὺς δεμένη στὰ βράχια τὴν ἐρωτεύτηκε καὶ ὑποσχέθηκε στὸν πατέρα της νὰ τὴν σώσει καὶ νὰ σκοτώσει τὸ κῆτος, ἀρκεῖ νὰ μπορέσει νὰ τοῦ ἐπιτρέψει νὰ κάνει τὴν Ἀνδρομέδα γυναῖκα του. Ἀφοῦ συνεφώνησαν ὁ Περσεὺς σκότωσε τὸ κῆτος καὶ πῆρε τὴν Ἀνδρομέδα.

Γυρίζοντας στὴν Σέριφον βρῆκε τὸν Δίκτυν καὶ τὴν Δανάη νὰ εἶναι ἱκέτες στοὺς βωμούς, κυνηγημένοι ἀπὸ τὸν Πολυδέκτη. Τότε μπῆκε στὸ ἀνάκτορον ὅπου ὁ Πολυδέκτης εἶχε προσκαλέσει τοὺς φίλους του καὶ μὲ στραμμένο τὸ πρόσωπόν του, τοὺς ἔδειξε τὸ κεφάλι τῆς Μεδούσης καὶ τότε πέτρωσαν ὅλοι. Ἀπὸ τότε ἡ Σέριφος ἔγινε πετρώδης τόπος.

Ἔπειτα ὁ Περσεὺς διώρισε βασιλέα τῆς Σερίφου τὸν Δίκτυ, ἔδωσε τὰ πέδιλα, τὴν περικεφαλαία καὶ τὴν κίβισιν στὸν Ἑρμῆν καὶ τὴν κεφαλὴ τῆς Μεδούσης τὴν παρέδωσε στὴν θεὰ τῆς Σοφίας ποὺ τὸν βοήθησε, στὴν Ἀθηνᾶ, ἡ ὁποία τὴν τοποθέτησε στὴν ἀσπίδα της, τὸ γνωστόν γοργόνειον.

Ὁ Περσεὺς μὲ τὴν Ἀνδρομέδα ἀπέκτησαν μεταξὺ ἄλλων τέκνων καὶ τὸν Πέρσην, ὁ ὁποῖος ἔμελλε νὰ δώσει τὸ ὄνομά του στοὺς Πέρσες, οἱ ὁποῖοι πρότερον ἐκαλοῦντο Κηφῆνες (ἐκ τοῦ Κηφέως) (βλ. «Ἱστορίαι», Ζ', Ἡρόδοτος).

Τὸν Περσέα κατεστέρισε στὸν οὐρανὸν ἡ Ἀθηνᾶ πρὸς ὑπόμνησιν τοῦ κατορθώματός του. Δίπλα του στὸν οὐρανὸν βρίσκονται ὁ ἀστερισμὸς τῆς ἀγαπημένης του, Ἀνδρομέδας, ἡ ὁποία φαίνεται νὰ σηκώνει τὰ χέρια της ψηλὰ καλώντας τον νὰ τὴν σώσει ἀπὸ τὸ Κῆτος. Δίπλα στὴν Ἀνδρομέδα βρίσκεται καὶ ἡ μήτηρ της, Κασσιόπη, ὁ Πήγασος καὶ κοντά της στέκει καὶ ὁ πατήρ της, Κηφεύς.

Γράφει ὁ Ἐρατοσθένης στοὺς «Καταστερισμούς» του περὶ τοῦ ἀστερισμοῦ τοῦ Περσέως :

«Περὶ τούτου ἱστορεῖται ὅτι ἐν τοῖς ἄστροις ἐτέθη διὰ τὴν δόξαν· τῇ γὰρ Δανάῃ ὡς χρυσὸς μιγεὶς ὁ Ζεὺς ἐγέννησεν αὐτόν· ὑπὸ δὲ τοῦ Πολυδέκτου πεμφθεὶς ἐπὶ τὰς Γοργόνας τήν τε κυνῆν ἔλαβε παρ’ Ἑρμοῦ καὶ τὰ πέδιλα, ἐν οἷς διὰ τοῦ ἀέρος ἐποιεῖτο τὴν πορείαν· δοκεῖ δὲ καὶ ἅρπην παρ’ Ἡφαίστου λαβεῖν ἐξ ἀδάμαντος· ὡς δὲ Αἰσχύλος φησὶν ὁ τῶν τραγῳδιῶν ποιητὴς ἐν Φορκίσιν, Γραίας εἶχον προφύλακας αἱ Γοργόνες· αὗται δὲ ἕνα εἶχον ὀφθαλμὸν καὶ τοῦτον ἀλλήλαις παρεδίδοσαν κατὰ φυλακήν· τηρήσας δ’ ὁ Περσεὺς ἐν τῇ παραδόσει, λαβὼν ἔρριψεν αὐτὸν εἰς τὴν Τριτωνίδα λίμνην, καὶ οὕτως ἐλθὼν ἐπὶ τὰς Γοργόνας ὑπνωκυίας ἀφείλετο τῆς Μεδούσης τὴν κεφαλήν, ἣν ἡ Ἀθηνᾶ περὶ τὰ στήθη ἔθηκεν αὑτῆς, τῷ δὲ Περσεῖ τὴν εἰς τὰ ἄστρα θέσιν ἐποίησεν, ὅθεν ἔχων θεωρεῖται καὶ τὴν Γοργόνος κεφαλήν».

Ἀναφέρει δὲ καὶ γιὰ τὸν ἀστερισμὸν τῆς Ἀνδρομέδας :

«Αὕτη κεῖται ἐν τοῖς ἄστροις διὰ τὴν Ἀθηνᾶν, τῶν Περσέως ἄθλων ὑπόμνημα, διατεταμένη τὰς χεῖρας, ὡς καὶ προετέθη τῷ κήτει· ἀνθ’ ὧν σωθεῖσα ὑπὸ τοῦ Περσέως οὐχ εἵλετο τῷ πατρὶ συμμένειν οὐδὲ τῇ μητρί, ἀλλ’ αὐθαίρετος εἰς τὸ Ἄργος ἀπῆλθε μετ’ ἐκείνου, εὐγενές τι φρονήσασα. Λέγει δὲ καὶ Εὐριπίδης σαφῶς ἐν τῷ περὶ αὐτῆς γεγραμμένῳ δράματι».

...

Οὔτε Ἁϊ-Γιώργηδες, οὔτε Μωϋσῆδες, οὔτε Σάρρες καὶ Ἀβραάμηδες, οὔτε τίποτε ἄλλον ἀλλότριον, παρὰ μόνον ἑλληνικῶς φθέγγεται τὸ σύμπαν ὑπενθυμίζοντας πάντοτε στοὺς βροτοὺς τὴν ἀληθινὴ ἱστορία τοῦ κόσμου.

 

Λογική Ετύμου

 23 Απριλίου 2023 

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΕΦΕΤΟΣ ΚΕΛΑΗΔΗΜΑ ΑΠΟ ΑΗΔΟΝΙ - 21η Απριλίου 2024

ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ... - Οι καταστροφές των αρχαίων ελληνικών μνημείων από τους Χριστιανούς

Οι νεοέλληνες εκρατήσαμε το σχήμα μόνο από τους έλληνες, 

Η μάζα όμως, το m που λένε οι φυσικοί, είναι καθαρά εβραίικη. 

Και ο χώρος, το spatium ή s που λένε οι φυσικοί, μέσα στον οποίο συντελέστηκε η αφελλήνιση των ελλήνων είναι το χριστιανικό βυζάντιο. 

Και ο χρόνος, ο tempus ή το t που λένε οι φυσικοί, που στη διάρκειά του συντελέστηκε ο εξεβραϊσμός των ελλήνων είναι από τον καιρό του Θεοδόσιου μέχρι σήμερα.

Ο Θεοδόσιος εγκρέμιισε τους ναούς, έσπασε τα αγάλματα, έκλεισε τα στάδια, τα θέατρα, τα ελληνικά σχολεία. Όλες τις πηγές που ποτίζανε την ελληνική αντίληψη ζωής. 

Γι' αυτό τον εβαφτίσανε Μέγας. Όπως εβαφτίσανε Μέγας και τον προαγωγό του, με τη διπλή σημασία η λέξη, τον Κωνσταντίνο. Τον καίσαρα που έσφαξε τη γυναίκα του και το γιό του. Και τους εβάφτισαν Μέγας, εκείνοι που εβάφτισαν Μέγας και τους Αθανάσιους, τους Βασίλειους, και όσους τέτοιους. 

Όλοι τους γκρεμιστάδες, παραχαράκτες, αλάριχοι, βάνδαλοι της ελληνικής ιδέας.

Η άλλη φωνή, που λέει ότι τίποτα δεν εσήμαιναν ετούτες οι φρικαλεότητες των χριστιανών κατά των ελλήνων, για όσους δεν εξεφτίσανε σε εβραιοέλληνες αλλά έμειναν ελληνοέλληνες, έρχεται από πολύ μακρυά και την ακούνε λίγοι:

"Γιατί τα σπάσαμε τ’ αγάλματά των,

γιατί τους διώξαμεν απ’ τους ναούς των,

διόλου δεν πέθαναν γι’ αυτό οι θεοί."

Καβάφης ειν' αυτός, αναγνώστη μου, δεν είναι σαράφης. Ούτε Βούδας και Κούδας. 

Και το ποίημα λέγεται Ιωνικόν. Δε λέγεται Χερουβικόν.»

 

Δημήτρης Λιαντίνης

 

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

Οι καταστροφές των αρχαίων ελληνικών μνημείων από τους Χριστιανούς

Κατέστρεψαν πραγματικά οι Χριστιανοί χιλιάδες αρχαία μνημεία ή πρόκειται για συκοφαντίες των εχθρών του Χριστιανισμού;

Το σημερινό μας άρθρο, είναι σίγουρο ότι θα προκαλέσει πολλές αντιδράσεις και συζητήσεις. Και είμαστε βέβαιοι ότι θ’ ακούσουμε τα εξ αμάξης από ορισμένους. Σε παλιότερο άρθρο μας άλλωστε για την Αλεξανδρινή φιλόσοφο και μαθηματικό Υπατία, που σκοτώθηκε από το μαινόμενο χριστιανικό πλήθος, οι κατηγορίες εναντίον μας ήταν πολλές. Δυστυχώς, ορισμένες και ορισμένοι, δεν έχουν μάθει ότι δεν πρέπει να αποκρύπτονται σημαντικά γεγονότα της ιστορίας ακόμα κι αν αυτά μας δυσαρεστούν ή μας στενοχωρούν.

Θα ασχοληθούμε στο σημερινό μας άρθρο, με τις καταστροφές που διαπράχθηκαν κατά των αρχαίων ελληνικών μνημείων, μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού.

Τι ακολούθησε την επικράτηση του Χριστιανισμού

Μέγας Κωνσταντίνος

Ο Χριστιανισμός δεν εδραιώθηκε παντού με ειρηνικό τρόπο. Δεν υπήρξε ελεύθερος και ειρηνικός ο ενστερνισμός των νέων θρησκευτικών ιδεών, σε όλα τα μέρη. Στους τρεις πρώτους αιώνες της ύπαρξής του, ο Χριστιανισμός ήταν μειοψηφία στον ελληνορωμαϊκό κόσμο. Μετά την ανακήρυξή του ως επίσημη θρησκεία στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, ο Χριστιανισμός άρχισε να διαδίδεται σταδιακά. Είχε μεγαλύτερη απήχηση στους ελληνόφωνους πληθυσμούς, παρά στους λατινόφωνους. Περισσότερο στα αστικά κέντρα, παρά στις αγροτικές περιοχές. Περισσότερο στις κατώτερες και μεσαίες τάξεις, παρά στις ισχυρές και τις προνομιούχες.

Στις αγροτικές περιοχές, η λατρεία των αρχαίων θεών, παρέμεινε “ζωντανή” ως τον 6ο-7ο αιώνα. Τον 4ο αιώνα, όταν απαγορεύτηκε η αρχαία λατρεία και διατάχθηκε το κλείσιμο ή η κατεδάφιση των αρχαίων ναών και η καταστροφή των αγαλμάτων, σε ελάχιστες περιπτώσεις εκδηλώθηκαν δυναμικές αντιδράσεις για την καταστροφή των ιερών.

Οι Χριστιανοί ιεραπόστολοι, με τις ένοπλες ακολουθίες τους, κατέστρεφαν κατά τις προσηλυτιστικές τους εκστρατείες όλα τα σύμβολα των αλλοθρήσκων. Γκρέμιζαν τα ιερά, εστίες λατρείας, τρομοκρατούσαν τους γεωργούς, ερήμωναν την ύπαιθρο, προκαλούσαν κοινωνική αναταραχή και οικονομική κρίση.

Ο ρήτορας Λιβάνιος (314-393), γνωστός αρχαιολάτρης και φίλος του αυτοκράτορα Ιουλιανού, στην περίφημη επιστολή του στον Μέγα Θεοδόσιο, γράφει χαρακτηριστικά για τους Χριστιανούς:

“Σαρώνουν τα πάντα σαν αφηνιασμένοι χείμαρροι και ερημώνουν την ύπαιθρο. Οι ναοί, αυτοκράτορά μου, είναι κτίσματα των αγρών, η ψυχή τους. Αυτές οι αγριότητες αφανίζουν τους γεωργούς, τους εξαθλιώνουν, καθώς χάνουν το θάρρος τους. Και το αποτέλεσμα: ξεπέφτουν οι χωρικοί, χάνει το Δημόσιο...Επιχειρούν (οι τοπικές εκκλησιαστικές αρχές) τον βίαιο προσηλυτισμό, εισορμούν στα χωριά και με το πρόσχημα του “σωφρονισμού”, επιδίδονται σε ληστείες”. Αυτές οι βαρβαρότητες, προκάλεσαν συσπείρωση και αντίσταση των γεωργικών πληθυσμών.

Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, καλεί τους γαιοκτήμονες του Βυζαντίου να εκχριστιανίσουν τους δουλοπάροικους και τους κολίγους στα φέουδά τους, να προσλάβουν ιερείς και να χτίσουν εκκλησίες. Ο Ιωάννης της Εφέσου (6ος αι.), περηφανευόταν ότι κατά την προσηλυτιστική του εκστρατεία, βάφτισε 70.000 ειδωλολάτρες, συχνά με κνούτο και τρομοκρατία. Ο πάπας Γρηγόριος ο Μέγας (5ος αι.), ανακάλυψε ότι στη Σαρδηνία οι χωρικοί δωροδοκούσαν τον κυβερνήτη του νησιού για να τους επιτρέπει να συνεχίζουν ανενόχλητοι την παραδοσιακή τους λατρεία.

Ο Λιβάνιος, στην επιστολή του προς τον Μέγα Θεοδόσιο, είναι καταπέλτης για τον Μέγα Κωνσταντίνο. “...βωμούς εφήκε λακτίζουσιν ανατρέπειν, ιερά δε και νεώς τους μεν έκλεισε, τους δε κατέκαυσε”. Φτάνει μάλιστα να τον κατηγορήσει ότι μετέτρεψε ναούς σε πορνεία: “τους δε βεβήλους αποφοίνας πόρνοις ενοικείν έδωκε” (Λόγος υπέρ των ναών, XVII, 7).

Υπήρξαν βέβαια ορισμένοι φωτισμένοι Χριστιανοί, που προσπάθησαν να συγκεράσουν τη νέα θρησκεία με τις πλούσιες ιδεολογικές παραδόσεις του κλασικού πνεύματος. Σχεδόν πάντα όμως, επικρατούσαν όσοι δεν δέχονταν καν να μελετήσουν τα αρχαία ελληνικά Γράμματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο επίσκοπος της Βιέννης ο οποίος εντρυφούσε στα κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Ο πάπας Γρηγόριος Α’ τον επέπληξε σκληρά, λέγοντάς του ότι “είναι απαράδεκτο τα ίδια χείλη να δοξολογούν τον Χριστό και τον Δία”.

Στην Κύζικο του Ελλησπόντου, ο επίσκοπος Ελεύσιος (4ος αι.) γκρέμισε όλους τους αρχαίους ναούς φανατίζοντας τους εκχριστιανισμένους εργάτες του τοπικού νομισματοκοπείου και της βιοτεχνίας ενδυμάτων. Ο σοφιστής Σώπατρος από την Απάμεια, μαθητής του Ιάμβλιχου (4ος αι.), θανατώθηκε με εντολή του Μεγάλου Κωνσταντίνου, κατηγορούμενος ότι “κατέδησε τους ανέμους δι’ υπερβολήν σοφίας” (“έδεσε τους ανέμους με τη μεγάλη σοφία του”) και εμπόδισε τους νοτιάδες να φυσήξουν για να αρμενίσουν τα καράβια προς την πρωτεύουσα.

Ο Συνέσιος ο Κυρηναίος, κατηγορεί τον διοικητή της λιβυκής Πεντάπολης Ανδρόνικο, ότι μετέβαλε “την βασίλειον στοάν, το παλαιόν κριτήριον”, σε τόπο μαρτυρίων.

Ο Ευσέβιος κατηγορεί τον Μέγα Κωνσταντίνο, ότι πρώτος απαγόρευσε να στήνονται αγάλματα θεών, τη λατρεία τους σε ναούς των “εθνικών” και τις ειδωλολατρικές τελετουργίες. Κατέστρεψε το ιερό της Αφροδίτης όπου οι πιστοί έκαναν σπονδές “επί βεβήλων και εναγών βωμών την ακόλαστον τιμώντες Αφροδίτην” .

Κατά τον Ιουλιανό, ο Κωνσταντίνος επέτρεψε να λεηλατηθούν όλοι οι θησαυροί των αρχαίων ναών για να διακηρύξει την περιφρόνησή του προς την αρχαία θρησκεία. Αυτό δεν έγινε όμως από προσωπική απέχθεια του Κωνσταντίνου, άλλωστε ο ίδιος ήταν “εθνικός” και βαφτίστηκε Χριστιανός λίγο πριν τον θάνατό του, αλλά για πολιτικούς και οικονομικούς λόγους: προσπορισμός εσόδων, προπαγάνδα και ικανοποίηση των τοπικών εκκλησιαστικών Αρχών. Όπως γράφει ο χρονογράφος Ιωάννης Μαλάλας, στην Κωνσταντινούπολη δημεύτηκαν οι περιουσίες των αρχαίων ιερών.

Από τους γιους του Μεγάλου Κωνσταντίνου, ο Κώνστας έδωσε εντολή να μην θιγούν οι ναοί έξω από τα τείχη των πόλεων, επειδή εκεί βρίσκονταν τα λαϊκά κέντρα ψυχαγωγίας, ενώ προστατεύονταν στην εποχή του και τα μνημεία των πόλεων. Αντίθετα, ο Κωνστάντιος έδωσε εντολή να κλείσουν όλοι οι αρχαίοι ναοί στις πόλεις και στην ύπαιθρο, απαγόρευσε τη λατρεία των αρχαίων θεών και διέταξε να θανατώνονται όσοι τελούσαν δημόσια λατρευτικές πράξεις. Σύμφωνα με τον Λιβάνιο, επέτρεψε την αρπαγή και καταστροφή των μνημείων που είχαν απομείνει και φρόντισε για τη διανομή των θησαυρών στους έμπιστους της εξουσίας. Με τη συγκατάθεση του Κωνστάντιου, ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Γεώργιος λεηλάτησε πολύτιμα έργα τέχνης και αναθήματα των ναών( Σωζομενός, «Εκκλησιαστική Ιστορία», V, 71, Σωκράτης, «Εκκλησιαστική Ιστορία», III 2). Κατά τον Λιβάνιο η βασιλεία του Κωνστάντιου ήταν ολέθρια για τα αρχαία μνημεία. Κατεδαφίστηκαν ναοί και ιερά, ενώ καταστράφηκαν πολλά αγάλματα. Επίσης, σκοτώθηκαν πολλοί ιερείς. Μετά το «διάλειμμα» του Ιουλιανού (361-363), ακολούθησε ο Ιοβιανός (363-364), ο οποίος «την των ειδώλων εκώλυσε θεραπείαν» (Θεοδώρητος Κύρου, V, 21) και άφησε τις τοπικές εκκλησιαστικές ηγεσίες, να καταστρέφουν ναούς και αγάλματα.

Μέγας Θεοδόσιος: οι διώξεις και οι καταστροφές των αρχαίων μνημείων εντείνονται

Μέγας Θεοδόσιος

Στα χρόνια του Μεγάλου Θεοδοσίου, η αρχαία λατρεία ποινικοποιείται, ισοδυναμεί με έγκλημα καθοσιώσεως. Καταστράφηκαν ακόμη και τα μη λατρευτικά αγάλματα. Ο έπαρχος Κυνήγιος, ανέλαβε με αυτοκρατορική εντολή το 384, την εξαφάνιση της παλαιάς θρησκείας με βία, τρομοκρατία και βανδαλισμούς, σύμφωνα με τον Λιβάνιο.

Χρησιμοποίησε στρατιώτες για την κατεδάφιση μνημείων και έριχνε στα χυτήρια τα χρυσά και αργυρά έργα τέχνης.

Ο Λιβάνιος κατηγορεί τους μοναχούς ότι ευθύνονταν για τις καταστροφές πολλών αρχαίων ναών. Ο Θεοδώρητος γράφει ότι ο άγιος Αντώνιος έστειλε τους μοναχούς Μακάριο κα Ισίδωρο με κουστωδία σε μια νησίδα του Νείλου γεμάτη από αρχαία μνημεία και καλλιτεχνήματα, όπου κατέστρεψαν τα πάντα.

Ο Ευνάπιος γράφει ότι Χριστιανοί μοναχοί ,κατά την εισβολή των Βησιγότθων στην Ελλάδα (τέλη 4ου αιώνα), προέτρεπαν τους βάρβαρους να πυρπολούν και να ξεθεμελιώνουν αρχαίους ναούς και ιερά. Ο ίδιος γράφει για τους μοναχούς ότι «ο δε βίος αυτοίς συώδης» (συς=γουρούνι). Και τα έργα τους «μύρια κακά και άφραστα».

Στην Γάζα υπήρχαν οχτώ σπουδαίοι αρχαίοι ναοί, από τους οποίους το Μαρνείον εθεωρείτο «ενδοξότερον πάντων των ιερών των απανταχού», το ενδοξότερο της οικουμένης. Ο επίσκοπος Πορφύριος, ζήτησε από τον αυτοκράτορα Αρκάδιο να τα καταστρέψει. Η σύζυγος του Αρκάδιου Ευδοξία, έπεισε τον διστακτικό αυτοκράτορα να συναινέσει. Την όλη επιχείρηση, ανέλαβε ο Κυνηγός, άνθρωπος της Αυλής και την έφερε εις πέρας. Λεπτομέρειες δίνει στο έργο του, ο Μάρκος ο Διάκονος.

Ο Βυζαντινός χρονογράφος Γ. Κεδρηνός, ο Σωκράτης και ο επίσκοπος Κύρου Θεοδώρητος, γράφουν για «δράση» του Πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεόφιλου (4ος αι.). Ο Κεδρηνός αναφέρει, ότι ύστερα από αξίωσή του αφανίσθηκαν «τα ιερά πάντα των Ελλήνων» και όλα τα αγάλματα «εχωνεύθησαν» (τα έλιωσαν σε χυτήριο).

Ο Θεόφιλος πρωτοστάτησε στην καταστροφή του Σαράπειου, την πυρπόληση της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας και τον κατακερματισμό του περίφημου αγάλματος του Σάραπι, έργο του αρχαίου Αθηναίου γλύπτη Βρυάξιδος.

Για τους βανδαλισμούς των Χριστιανών της Αιγύπτου, γράφει ο Jacques Lacarriere στο έργο του «Άνθρωποι Μεθυσμένοι από Θεό»: Σε κάθε διωγμό των θεών της ειδωλολατρίας επαναλαμβάνονται οι ίδιες σκηνές φρίκης, οι ίδιες κινήσεις του πλήθους, οι ίδιες κραυγές μίσους με φόντο τα κατασυντριμμένα αγάλματα στους δρόμους, τους πυρπολημένους ναούς και την καταδίωξη των πιστών της παλαιάς θρησκείας ως τα άδυτα των ναών».

Το παράδοξο είναι ότι ο Θεόφιλος, διόρισε επίσκοπο Πτολεμαΐδος (Κυρηναϊκής, στη σημερινή Λιβύη), τον νεοπλατωνικό φιλόσοφο και ρήτορα Συνέσιο, ο οποίος δήλωνε ανοιχτά ότι είναι οπαδός της παλαιάς θρησκείας (F. Tinnefeld).

Η εκστρατεία κατά των ειδώλων, είχε ιδιοτελή κίνητρα και εντασσόταν στους ανταγωνισμούς για εξουσία και επιρροή.

Στην Αλεξάνδρεια επίσης, ο επίσκοπος Γεώργιος, με αυτοκρατορική άδεια, επιχειρεί, συνοδευόμενος από στρατιωτική δύναμη, εισβολή στους ναούς και αρπάζει τα αναθήματα (αφιερώματα) και τα διακοσμητικά έργα τέχνης. Επικεφαλής πλήθους Χριστιανών, διαπομπεύει στους δρόμους της πόλης τα αρχαία ελληνικά λατρευτικά αγάλματα. Οι πιστοί της παλαιάς θρησκείας ξεσηκώθηκαν. Ακολούθησαν συμπλοκές με τους Χριστιανούς. Οι «Ελληνιστές», συνέλαβαν τον Γεώργιο και τον έριξαν στην πυρά! Μάλιστα, κατά τον Φώτιο, τον έδεσαν πάνω σε μια καμήλα, τον κατακρεούργησαν και τον έριξαν στη φωτιά μαζί με την καμήλα! (Patrologia Graeca, τ.104).

Ο επίσκοπος της Λαμψάκου Παρθένιος, ισοπέδωσε όλα τα αρχαία μνημεία της περιοχής του. Στην Κύζικο, ο επίσκοπος Ελεύσιος πρωτοστάτησε στην καταστροφή αγαλμάτων. Στο προάστιο της Αντιόχειας Δάφνη, καταστράφηκε το περίφημο άγαλμα του Απόλλωνος Δαφναίου. Στην Καισάρεια της Καππαδοκίας, Χριστιανοί κατεδάφισαν τους ναούς του Δία και του Απόλλωνα και το ιερό της Τύχης. Στη Μήρο της Φρυγίας, οι «χρισταμύντορες» Μακεδόνιος, Θεόδουλος και Τατιανός «… νύκτωρ επεισελθόντες (στον αρχαίο ναό) τα αγάλματα συνέτριψαν» (Ευνάπιος V, II, 1-2).

Ο επίσκοπος Απάμειας Μάρκελλος, πυρπόλησε και ισοπέδωσε, με τη βοήθεια 2.000 στρατιωτών, τον ναό του Δία. Ενώ παρακολουθούσε την πυρπόληση ενός αρχαίου ναού στον Αυλώνα, πιστοί της αρχαίας θρησκείας, τον περικύκλωσαν αιφνιδιαστικά και τον έριξαν στην πυρά. Η Εκκλησία μας τον ανακήρυξε άγιο. Ο Κύριλλος, διάκονος στην Ηλιούπολη του Λιβάνου, κατακομμάτιασε πολλά αρχαία αγάλματα.

Οι ειδωλολάτρες, όπως γράφει ο Θεοδώρητος, όχι μόνο τον θανάτωσαν, αλλά έφαγαν και το συκώτι του! Το 421, μοναχοί μπήκαν στην Ιερουσαλήμ και πυρπόλησαν αρχαίους ναούς συναγωγές.

Όλα αυτά δημιούργησαν εμφυλιοπολεμικό κλίμα και οδήγησαν σε συγκρούσεις, αντεκδικήσεις και ωμότητες.

Ο έπαρχος Ρουφίνος γκρέμισε τον ναό του Ερμή στην Αντιόχεια (376) και ο έπαρχος Γράκχος ισοπέδωσε τον ναό του Μίθρα (377). Το 393, ο Ρωμαίος αξιωματούχος Jovius κατέστρεψε τους αρχαίους ναούς της Καρχηδόνας.

Ο αξιωματούχος Maternus Kynegius, ανέλαβε μετά από εντολή του Μεγάλου Θεοδοσίου, την καταστροφή αρχαίων ναών και καλλιτεχνημάτων στις ανατολικές επαρχίες. Όταν πέθανε (388), ενταφιάστηκε στην εκκλησία των Αγίων Αποστόλων, όπου βρισκόταν το νεκροταφείο των αυτοκρατόρων.

Αλλά και ο ίδιος ο Θεοδόσιος, όπως γράφει ο Σωζομενός, μετέτρεψε τον ναό της Άρτεμης στην Κωνσταντινούπολη σε πορνείο, τον ναό της Αφροδίτης σε αμαξοστάσιο, ενώ γύρω από αυτόν έχτισε καταλύματα για άπορες πόρνες!

Μόνο ο Ουάλης, από τους αυτοκράτορες που διαδέχτηκαν τον Ιουλιανό, έδειξε ανοχή στην αρχαία θρησκεία και αυτό, γιατί είχε προσχωρήσει στον αρειανισμό. Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, τον αποκαλεί «μισοχριστότατον».

Καταστροφές ναών, αγαλμάτων και βιβλίων από τον 5ο αιώνα και έπειτα

Ο τέταρτος αιώνας, ήταν πιο καταστροφικός της ιστορίας του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Οι καταστροφές όμως συνεχίστηκαν και τους επόμενους αιώνες.

Ο Θεοδόσιος Β’ με τον νόμο 23 του 423, απειλεί τους πιστούς των παλαιών λατρειών με θάνατο και εξορία. Νομοθετείται επίσης καταστροφή όλων των βιβλίων που είναι αντίθετα στη χριστιανική παιδεία.

Όλα τα κείμενα της κλασικής γραμματείας, ρίχνονται στην πυρά. Με νόμο τον 436, γκρεμίζονται όλοι οι αρχαίοι ναοί που είχαν μείνει ανέπαφοι και συντρίβονται τα αγάλματα. Οποιαδήποτε ανυπακοή ή αντίσταση, συνεπαγόταν θανατική ποινή.

Το 451, ο Μαρκιανός νομοθέτησε την εξάλειψη των αρχαίων ναών και αγαλμάτων, απείλησε με θάνατο τους ειδωλολάτρες και με βαρύτατες ποινές τους κρατικούς υπαλλήλους που δεν εφάρμοζαν αυστηρά τον νόμο.

Το 472, ο Λέων Α’, χαρακτηρίζει έγκλημα κατά του κράτους τη λατρεία των ειδώλων. Οι κατοικίες όπου τελείται παγανιστική λατρεία, δημεύονται.

Στα χρόνια του Ιουστινιανού, ολοκληρώνεται η καταστροφή των λειψάνων του αρχαίου πολιτισμού.

Ο επίσκοπος Ιωάννης της Εφέσου, γκρέμισε αρχαίους ναούς, θρυμμάτισε αγάλματα και καυχιόταν ότι έκαψε 2.000 ειδωλολατρικά βιβλία. Στη νησίδα Φίλαι του Νείλου, η αρχαία λατρεία, συνεχιζόταν ως τα χρόνια του Ιουστινιανού. Ο στρατηγός Ναρσής, διέκοψε τη λειτουργία του ναού που υπήρχε εκεί, συνέλαβε τους ιερείς και έστειλε όλα τα αγάλματα στην Κωνσταντινούπολη. Οι τοιχογραφίες καλύφθηκαν με πηλό από τον ποταμό και πάνω σ’ αυτόν ζωγραφίστηκαν χριστιανικές παραστάσεις.

Το 529, απαγορεύθηκε η διδασκαλία της φιλοσοφίας και επιβλήθηκε το κλείσιμο των σχολών της Αθήνας.

Το 559, επί Ιουστινιανού και πάλι, διαπομπεύτηκαν στην Κωνσταντινούπολη πιστοί της αρχαίας θρησκείας, ενώ έργα τέχνης που κοσμούσαν τα σπίτια τους και οι βιβλιοθήκες τους, ρίχτηκαν στην πυρά. Ο Ιουστινιανός το 562 διέταξε να καούν έργα αρχαίων συγγραφέων και πίνακες ζωγραφικής.

Ο νεοπλατωνικός γραμματικός Παμπρέπιος, μαθητής του Πρόκλου, θανατώθηκε. Ο φιλόσοφος Ιεροκλής, στα χρόνια του Ζήνωνα, βασανίστηκε φριχτά.

Ο χριστιανισμός, εδραιώθηκε σχετικά γρήγορα στις ανατολικές επαρχίες και τις περιοχές της Β. Αφρικής. Αντίθετα στην Ελλάδα, και κυρίως στην Αθήνα, αντιμετώπισε αντιδράσεις και δυσκολίες.

Ίσως γι’ αυτό η ονομασία «Έλληνας», τουλάχιστον ως την εποχή των σταυροφοριών, ήταν μειωτική.

Ο βυζαντινός συγγραφέας Ιωάννης Μόσχος (7ος αι.), αποκαλεί τους Έλληνες «Σαρακηνούς», δηλαδή τους ταυτίζει με τους Άραβες!

Και μόλις το 1237, ο αυτοκράτορας της Νίκαιας Ιωάννης Βατάτζης σε επιστολή του προς τον πάπα Γρηγόριο Θ’ γράφει ότι «εν τω γένει των Ελλήνων η σοφία βασιλεύει».

Τους λόγους της ταύτισης των Ελλήνων με την ειδωλολατρία και την απαξιωτική σημασία της λέξης «Έλληνας» στα βυζαντινά χρόνια, θα εξετάσουμε σε μελλοντικό μας άρθρο.

Πηγές: ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΣΙΜΟΠΟΥΛΟΣ «Η ΛΕΗΛΑΣΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ», Έκτη έκδοση, Εκδόσεις Πιρόγα.

 

 https://www.protothema.gr/stories/article/963792/oi-katastrofes-ton-arhaion-ellinikon-mnimeion-apo-tous-hristianous/