Γράφει ο
Νεκτάριος Καλογήρου
Η αφύπνιση έχει ένα τίμημα. Αν αποφασίσεις να διαβάσεις το παρακάτω
ρεπορτάζ θα δεις μέχρι πού φτάνει η «λαγότρυπα» και σε τι εκβιαστές
οδηγείς τα παιδιά σου. Αν επιλέξεις να μάθεις, τότε στο τέλος του
κειμένου θα γνωρίσεις και τι είναι εκείνο που μπορείς να κάνεις ώστε να
αποτρέψεις τον επερχόμενο εκβιασμό.
Σήμερα στα νησιά του Αιγαίου, που αποτελούν μικρογραφία των κοινωνιών
όλου του κόσμου, έχει συντελεστεί καταστροφή ασύλληπτου μεγέθους. Στα
τελευταία 30 χρόνια έχουν σχεδόν εξαφανιστεί όλες οι τοπικές ποικιλίες
φυτών και κηπευτικών. Με εξαίρεση μερικούς σπόρους που λιγοστοί άνθρωποι
κρύβουν ως κόρη οφθαλμού, όλα τα υπόλοιπα, εποχικά προϊόντα της γης
είναι υβρίδια. Η διαπίστωση έχει επιβεβαιωθεί από το ελληνικό Εθνικό
Ιδρυμα Αγροτικής Ερευνας (ΕΘΙΑΓΕ).
Είναι γνωστό πως τα υβρίδια προέρχονται από γενετικά τροποποιημένους
σπόρους. Εκείνο που δεν είναι γνωστό είναι το είδος της τροποποίησης που
έχουν επιδεχθεί στο γενετικό τους υλικό. Οι διαφοροποιήσεις τους σε
σχέση με τη φύση, αφορά σε τρεις πολύ μεγάλες αλλαγές:
– Τα φυτά υβρίδια να μπορούν να καρποφορήσουν μόνο αφού θα έχουν δεχθεί μεγάλες ποσότητες λιπασμάτων, φαρμάκων και νερού
– Οι σπόροι των καρπών από τα υβρίδια, αν φυτευτούν μπορούν μεν να
γεννήσουν καινούρια φυτά, τα οποία θα ανθοφορήσουν, αλλά δεν θα
καρποφορήσουν
– Τα άνθη από τα φυτά των υβριδίων να έχουν γύρη πλημμυρισμένη με το
τροποποιημένο γενετικό υλικό. Ετσι, αρκεί μόνο μία μέλισσα ώστε να
δηλητηριάσει με μεταλλαγμένο DNA μια ολόκληρη πλαγιά με παραδοσιακές,
νησιωτικές ποικιλίες φυτών.
Η αλλοτρίωση
του γενετικού υλικού των νησιών
Οι νησιώτες για χιλιάδες χρόνια επιβίωναν καλλιεργώντας μοναδικές
ποικιλίες φυτών. Οι ποικιλίες αυτές χρειάστηκαν αιώνες για να
προσαρμοστούν στις ιδιαίτερες συνθήκες των διαφορετικών νησιών μας.
Παράδειγμα, στην έλλειψη νερού του Καστελόριζου, στους δυνατούς ανέμους
της Μυκόνου, στα τοπικά φυτοπαθογόνα της Νισύρου και της Αστυπάλαιας,
στα φτωχά σε θρεπτικά συστατικά χώματα της Τήλου.
Ο κ. Θοδωρής Τσιμπίδης, από τη θέση του διευθυντή του Ινστιτούτου
Θαλάσσιας Προστασίας ‘Αρχιπέλαγος’ εξήγησε στη «δημοκρατική»: «Η
γεωγραφική απομόνωση των νησιών οδήγησε στην ανάπτυξη μεγάλου αριθμού
διαφορετικών τοπικών ποικιλιών. Αυτές οι ποικιλίες είχαν τόσο πολύ
εναρμονιστεί με τις ιδιαίτερες συνθήκες του κάθε νησιού, έτσι ώστε να
φτάσουν σε σημείο να αποδίδουν υψηλή παραγωγή, με ελάχιστο νερό και
χωρίς να χρειάζονται φυτοφάρμακα για να αντιμετωπίσουν τις διάφορες
ασθένειες».
Ο ίδιος αποκάλυψε ότι «αν και χρειάστηκαν αιώνες ολόκληρους για να
εξελιχθούν οι τοπικές ποικιλίες φυτών, σε λίγες μόνο δεκαετίες βλέπουμε
ότι στα νησιά μας, σε ολόκληρη την Ελλάδα, αλλά και σε όλο τον κόσμο, οι
τοπικές ποικιλίες εξαφανίζονται με ιδιαίτερα ανησυχητικούς ρυθμούς.
Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι στην Ελλάδα, σε λίγες μόνο δεκαετίες, από τις
200 ποικιλίες σταριού που καλλιεργούνταν, έχουν μείνει μόνο 20, δηλαδή
μειώθηκαν κατά 90%. Επίσης, πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι μόνο το
2-3 % των ποικιλιών λαχανικών που υπήρχαν πριν 50 χρόνια στην Ελλάδα
έχει διασωθεί μέχρι τις μέρες μας».
Οι αιτίες αλλοτρίωσης και εξαφάνισης των τοπικών ποικιλιών έχουν ως
αφετηρία την βαριά επιβάρυνση του περιβάλλοντος, αλλά και την
ανεξέλεγκτη διάδοση των υβριδικών φυτών. Τα τελευταία λειτουργούν ως
ξενιστές και αρκεί μόνο ένα «πειραγμένο» φυτό για να επηρεάσει,
μακροπρόθεσμα, ένα ολόκληρο νησί.
Ο επερχόμενος
εκβιασμός
Η συντριπτική πλειοψηφία των τροφών που διατίθενται σήμερα στην αγορά
προέρχονται από υβριδικά φυτά, τα οποία απαιτούν υψηλές ποσότητες
λιπασμάτων, καρποφορούν μόνο μία φορά στη ζωή τους και οι σπόροι τους
γεννούν φυτά που όμως δεν βγάζουν καρπούς (παρά μόνο ανθούς με γενετικά
τροποποιημένη γύρη).
Οι παραδοσιακοί αγρότες εγκαταλείπουν τη γη, καθώς είναι αδύνατο να
αντιμετωπίσουν τα υβρίδια. Η γενετική τροποποίηση που έχει υποστεί η
φύση στο σύνολό της είναι ασύλληπτου μεγέθους. Στην πράξη, οι
πολυεθνικές βιομηχανίες σπόρων σήμερα ελέγχουν το μεγαλύτερο ποσοστό της
παραγωγής τροφίμων ακόμα και στο πιο μικρό και απομονωμένο νησί της
Δωδεκανήσου. Αυτό έγινε με τη δική μας ανοχή. Η κατεύθυνση της εθνικής
παιδείας σε θέματα οικονομίας κι όχι περιβάλλοντος έχει λειτουργήσει
καταλυτικά.
Είναι βέβαιο πως τα παιδιά μας θα υποστούν εκβιασμό άνευ
προηγουμένου. Θα είναι αναγκασμένα να καταναλώνουν μόνο μεταλλαγμένα
τρόφιμα και μάλιστα σε τιμές που εκβιαστικά θα ορίζουν οι βιομηχανίες
που αυτή τη στιγμή πλημμυρίζουν κάθε σπιθαμή της γης με τροποποιημένους
σπόρους. Ανεβάζοντας τις τιμές των σπόρων θα καθιστούν την τροφή ως
προνόμιο μόνο των εχόντων. Αν οι βιομηχανίες θα θέλουν να εκβιάσουν μια
ολόκληρη κοινωνία, τότε απλώς θα σταματήσουν τη χορήγηση σπόρων. Χωρίς
φυτά, δεν υπάρχει τροφική αλυσίδα.
Η Τράπεζα Σπόρων
του «Αρχιπελάγους»
Πρόκειται για μια πολύ σπουδαία και ελπιδοφόρα δράση. Τα μέλη του
Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» έχουν προχωρήσει στην
ίδρυση Τράπεζας Σπόρων του Αιγαίου Πελάγους.
«Στόχος της δράσης μας αυτής είναι η συγκέντρωση και φύλαξη σπόρων,
καθώς και ο πολλαπλασιασμός και η διάδοση της καλλιέργειας των τοπικών
ποικιλιών καλλιεργήσιμων φυτών κυρίως από τα νησιά του Αιγαίου»
περιέγραψε στη ‘δημοκρατική’ ο διευθυντής του Ινστιτούτου κ. Θοδωρής
Τσιμπίδης. Μια απλή συνομιλία μαζί του είναι αρκετή για να γίνει
αντιληπτό το μέγεθος του πάθους που τον διακατέχει για την διάδοση αυτής
της πρωτοβουλίας. Τα στελέχη του «Αρχιπελάγους» κινούνται από νησί σε
νησί και παράλληλα με την προστασία της θάλασσας έχουν θέσει σαν στόχο
να δημιουργήσουν ένα ανάχωμα για την προστασία των τοπικών ποικιλιών,
καθώς και όσο το δυνατόν περισσοτέρων ειδών από τη χλωρίδα του τόπου
μας. Στα νησιά αναζητούν τους παραδοσιακούς αγρότες, ζητούν να τους
δοθούν σπόροι, από εκείνους που πια είναι σπάνιο να βρεθούν σε περιοχές
όπως η Ρόδος. Αυτούς τους σπόρους τους παραλαμβάνουν, τους προστατεύουν
από τους ξενιστές και σιγά – σιγά τους πολλαπλασιάζουν με φυσικό τρόπο.
Ακολούθως, οι νέοι σπόροι δίδονται ξανά σε αγρότες για να τους
καλλιεργήσουν και να αναγεννηθεί η φύση των νησιών. Το έργο τους είναι
μοναδικό.
«Με συνεχή, εκτεταμένη έρευνα και τη συγκινητική συνεργασία
ευαισθητοποιημένων πολιτών από τις τοπικές κοινωνίες, έχουν συγκεντρωθεί
εκατοντάδες ποικιλίες, από νησιά , νησίδες, βραχονησίδες και παράκτιες
περιοχές του Αιγαίου, καθώς και περιοχές της Στερεάς Ελλάδας.
Περιλαμβάνουν τοπικές ποικιλίες δενδρωδών, κηπευτικών, σιτηρών,
ψυχανθών, αμπέλου και βοτάνων. Η Τράπεζα Σπόρων έχει επίσης καταφέρει να
συλλέξει πολλές ποικιλίες που πιστεύαμε ότι είχαν εξαφανιστεί, όπως η
κόκκινη πατάτα της Κρήτης, το κρεμμύδι «μελάθι» και το άσπρο και κόκκινο
καλαμπόκι» περιέγραψε ο κ. Τσιμπίδης.
Οι σπόροι φυλάσσονται υπό κατάλληλες συνθήκες για μακροχρόνια συντήρηση
και καλλιεργούνται πειραματικά για πολλαπλασιασμό ή μορφολογική
παρατήρηση, έτσι ώστε να εξεταστεί η πιθανή επιμόλυνση από άλλες
ποικιλίες. Η Τράπεζα Σπόρων του «Αρχιπελάγους» λειτουργεί σε συνεργασία
με την Τράπεζα Σπόρων Φυτικού Γενετικού Υλικού του Εθνικού Ιδρύματος
Αγροτικής Έρευνας, με μη-κυβερνητικές οργανώσεις, καθώς και φορείς που
δραστηριοποιούνται σε αυτό τον τομέα στην Μεσόγειο.
Μπορείς κι εσύ
να βοηθήσεις
Αν γνωρίζεις πού υπάρχουν τοπικές ποικιλίες φυτών, τότε κάνε μια μικρή
συλλογή από σπόρους. Συγκέντρωσέ τους, βάλε τους σε ένα φάκελο και
απέστειλέ τους προς το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος – Τράπεζα Σπόρων του
Αιγαίου. Εκεί θα γίνει η ανάλυσή τους και η μακροπρόθεσμη φύλαξή τους.
Σπόροι μπορούν να συλλεχθούν από:
– Καλλιεργήσιμα και άγρια φυτικά είδη που χρησιμοποιούνται για τη διατροφή των ανθρώπων και των ζώων,
– φρούτα και λαχανικά,
– αρωματικά, φαρμακευτικά και άλλα τοπικά είδη φυτών.
Μπες στο “archipelago.gr” και μαζί με τη διεύθυνση αποστολής θα βρεις
και το απαραίτητο «Έντυπο Αποστολής Σπόρων» όπου θα σημειώσεις
πληροφορίες που θεωρείς σημαντικές και ει δυνατόν φωτογραφίες από το
φυτό που σου «έδωσε» τους σπόρους του.
Αυτή η απλή ενέργεια είναι σίγουρο ότι κάπως θα περιορίσει την επέλαση της βιομηχανίας των τροποποιημένων σπόρων.
Η αφύπνιση έχει πάντα ένα τίμημα και τώρα που κι εσύ γνωρίζεις, μπορείς να βοηθήσεις και μάλιστα καθοριστικά. Σκέψου ένα τρόπο.
Πηγή:
