Στους χρόνους της Άλωσης οι στρατιώτες
του Παλαιολόγου που υπεράσπισαν τα τείχη ήσαν οχτώ χιλιάδες. Την ίδια
ώρα που στα μοναστήρια του κράτους βρίσκουνταν τριακόσιες
χιλιάδες καλόγεροι στην άλκιμη ηλικία του μάχιμου άντρα.
Να τρώνε και να πέρδονται και να
τρέφουνε πρωκτό. Και ο αρχηγός του κράτους την Κυριακή έψελνε
πατριάρχης στην αγια-Σοφιά, και τη Δευτέρα γονάτιζε τσανακογλείφτης
στο σαράι.
Έτσι, μιλώντας για πατριάρχη και για σουλτάνο, φτάνουμε στους πρώτους κύκλους της Κόλασης του Δάντη.
Κάποτε πρέπει να ξεκλειδώσουμε το
κατώγι της ιστορίας μας. Και να φέρουμε στο φως «τους όφεις και τα
φίδια» που είναι μέσα κλεισμένα. Να ειπούμε, δηλαδή, ότι το πρώτο μέλημα
του πορθητή της Πόλης ήτανε να θρονιάσει στο στασίδι των σκλάβων
τουρκόφρονα πατριάρχη. Όχι για να προστατέψει τα νιτερέσα του δούλου
γένους, όπως μας λένε αιώνες τώρα οι δάσκαλοι και τα βιβλία. Αλλά για
να τον έχει δόλιο και χθόνιο συνεργάτη στο αρειμάνιο οθωμανιλίκι του.
Στο να μη σηκώσουνε, δηλαδή, ποτές κεφάλι οι ραγιάδες.
- Εσύ από τη μεριά σου, παπά, είπε ο Πορθητής στον πατριάρχη Γεννάδιο, αυτόν που διάταξε να κάψουν τα βιβλία του Πλήθωνα για τον Πλάτωνα, θά
'σαι το δικό μου μούτρο με τη μουστακοφόρα και τη ραγιάδικη προβοσκίδα.
Ο κρυφός πολυχρονεμένος πατισάχ. θα τους λες, μαζί με την
κυρα-Δέσποινα, υπομονή και κουράγιο, και «πάλε με χρόνους με
καιρούς...». Και θα τους κρατάς καλά στους χαλκάδες και τις άλυσες. Με
τον καιρό θα μάθεις. Και η συμπεριφορά σου θα γενεί πολιτική σκεπαστή,
και υψηλή διπλωματία.
Με
τους δραγομάνους και τους οσποδάρους που θα σου φτιάξω, και δίπλα στους
ιδικούς μου τζοχανταραίους, τον πασά και τον μουφτή, τον κατή και το
βοΐβοντα, θα οργανώσουμε ένα τέλειο σύστημα διοίκησης. Τη συντήρηση,
δηλαδή, και το διαιωνισμό της σκλαβιάς. Και τού 'κλεισε το μάτι.
Εγώ
από τη μεριά μου, υποσχέθηκε, θα σ' έχω στα χρυσά και στην πορφύρα, Θα
τρως, και θα πίνεις, και θα παχαίνεις. Όπως το λέει και το τραγούδι.
Καρδιά μου, τι ξαλάφρωμα,
τι πρήξιμο, κοιλιά μου.
Και τα
«οθωμανικά» τερτίπια μου, αν το βαστά η καρδούλα σου, και κείνα δικά
σου. Παπαδάκια και γιουσουφάκια. Μόνε πρόσεχε! Στο κρυφό και στο
σκεπασμένο. Θά 'χεις τις εκκλησιές σου, τις πισκοπές και τα μοναστήρια
σου. Δίσκους, κεριά, λιβάνια, τάματα, διαθήκες, άσπρα και γρόσια,
βακούφια και χτήματα μοναστηριακά, ούλα αφορολόγητα. Θα τα γιομίζεις με
διάκους, και με καλόγερους τίγκα. Κι αμάν αμάν. Αλλά τη συμφωνία μας και
τα μάτια σου. Γιατί θα σε κρεμάσω με τ' άντερα σου.
Έχεις ακουστά, τίμιε αναγνώστη, για τα μοναστηρίσια γεύματα και τα μοναστηρίσια τραπέζια; Ακόμη αποκρατά ο απόηχος.
Ο Ανώνυμος της Ελληνικής Νομαρχίας
διηγάται πώς ο δεσπότης Ιωαννίνων είχε μια κοιλιά σαν εξάμετρο βαγένι.
Και πώς σαν εστρωνότανε για πρόγευμα, έτρωγε δύο οκάδες γιαούρτι
σακούλας, και μισή οκά σαρδέλλα παστωμένη με το χουλιάρι την καθησιά.
Έτσι, λοιπόν, από τούτη τη συμφωνία
του πατριάρχη με τον σουλτάνο, πέρα από τους τέσσερες αιώνες της φοβέρας
και της σκλαβιάς, τι βγήκε; Βγήκε η περίφημη ρασοφόρα διπλωματία
του ραγιά και του καγιά. Σήμερα τη λέμε φανάρι και φαναριωτισμό.
Είναι οι φαναριώτες. Οι αόρατοι
τουρκολάτρες. Οι πρίντζιπες και οι ηγεμόνες της Βλαχομπογδανίας που λέει
ο Ρήγας. Οι καρατζάδες, οι μουρούζηδες, οι σούτσοι, οι ραγκαβήδες,
οι μαυροκορδάτοι, και οι πανάθλιοι κωλέττηδες. Αυτή η λύμη και η συφορά.
Το θρεφτάρι του πατριάρχη και του σουλτάνου.
Αλλά ροβολάει από τον Όλυμπο και τον
Αλφειό και την Κασταλία βρύση. Από τον Κιθαιρώνα, το Βριλησσό και τον
Ευρώτα. Είναι η αρχαία αρετή και η νέα λεβεντιά. Είναι η εμορφάδα και το
φιλότιμο, η μπέσα, και ο λόγος σπαθί. Το καθαρό μάτι, και το τίμιο
χέρι.
Δ. Λιαντίνης - Γκέμμα