Τα κούλουμα είναι γνωστά κι ως κούλουμπα, κούμουλες, κουμουλάθες,ή κούμουλα. Είναι ένα παραδοσιακό λαϊκό πανηγύρι με ρίζες από την αρχαία Ελλάδα.

 

ΚΑΘΑΡΗ ΔΕΥΤΕΡΑ

Η γιορτή της καθαράς Δευτέρας για την ορθοδοξία είναι η πρώτη μέρα της Μ. σαρακοστής ,γιατί οι χριστιανοί καθαρίζονται σωματικά και πνευματικά. Στην πραγμαματικότητα όμως είναι ο επίλογος των Βακχικών δρώμενων της αποκριάς .

Την καθαρά Δευτέρα γιορτάζουμε τα κούλουμα.

Κούλουμα είναι ομαδική έξοδος των ανθρώπων στην εξοχή με νοστιμότατα νηστήσιμα φαγητά συνοδευόμενα με τραγούδια και χορούς Την Καθαρά Δευτέρα συνηθίζεται να τρώγονται λαγάνα (άζυμο ψωμί που παρασκευάζεται μόνο εκείνη τη μέρα),ταραμάς και άλλα νηστίσιμα φαγώσιμα, κυρίως λαχανικά, όπως και φασολάδα χωρίς λάδι

Τα κούλουμα είναι γνωστά κι ως κούλουμπα, κούμουλες, κουμουλάθες,ή κούμουλα. Είναι ένα παραδοσιακό λαϊκό πανηγύρι με ρίζες από την αρχαία Ελλάδα. Μια θεωρία θέλει τα κούλουμα να προέρχονται από την, επίσης λατινική, λέξη «columna» –που σημαίνει κίονας, κολώνα– κι αυτό γιατί οι Αθηναίοι συνήθιζαν να γιορτάζουν την Καθαρή Δευτέρα στις «κολώνες», δηλαδή στους Στήλους του Ολυμπίου Διός, χωρίς φυσικά να ξεχνούν να πάρουν μαζί τους το χάρτινο σύνεργο του υπαίθριου παιχνιδιού, τον χαρταετό που τελικά επικράτησε ως έθιμο.

Κα το πέταγμα του χαρταετού έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα. Τον τέταρτο αιώνα προ Χριστού, ο μαθηματικός Αρχύτας, φίλος του Πλάτωνος και οπαδός του Πυθαγόρα εμφανίζεται ως εφευρέτης του Χαρταετού. Με τη βοήθεια του χαρταετού ο Βενιαμίν Φραγκλίνος έφτιαξε το αλεξικέραυνο.

Ο βλάχικος γάμος, οι μουτζούρηδες , οι κουδουνάτοι, ο αχυρένιος Γρηγοράκης το δικαστήριο(με απρεπείς φράσεις και χειρονομίες), ο χορός των παπάδων , το αλευρομουτζούρωμα, , το αγροτικό καρναβάλι, κι όλα δεν είναι τίποτα άλλο από αρχαία ελληνικά δρώμενα που τόσο έχουν αποτυπωθεί στη συνείδηση του Έλληνα που έστω με με άλλη ονομασία συμμετέχει στον εορτασμό τους με όλην του την ψυχή, Κυτταρικές μνήμες αποτυπωμένες στο ελληνικό DNA.

Με τις γιορτές αυτές των Απόκρεων φτάνομε έτσι, έστω κι από άλλο δρόμο, να μιμηθούμε και να συμμετέχουμε σε τελετές χαράς και ξενοιασιάς που πρόγονοι σοφοί επινόησαν. Πρόγονοι που έβαλαν τα θεμέλια της παγκόσμιας εξέλιξης και του πολιτισμού. Τελετές όπου η χαρές και οι γέλωτες των πανηγυριστών είναι τόσο μεγάλοι που διώχνουν μακριά τα καθημερινά σχεδόν αβάστακτα προβλήματα. Και τώρα που ένας λαός που κυοφορεί στα κύτταρα του το σπέρμα της χαράς κι αγκομαχώντας οδηγεί την γαλανή πατρίδα του στα διάσελα της ιστορίας, τώρα χρειάζεται να πυρποληθούμε με Διονυσιακό ενθουσιασμό κι έτσι και πάλι αλώβητοι να βγούμε απ΄ τη φωλεά λεόντων που μας έριξαν.

Αχ πατρίδα μου!Πατρίδα Του Απόλλωνα, του Διόνυσου πατρίδα!

σε τι δεινά σε ρίξανε του κόσμου οι κολασμένοι!. Εσύ όμως χαμογέλασε, για να βλαστήσει απ’ το στήθος σου η άμπελος η Διονυσιακή και φως Απολλώνιας σκέψης. Στις ρίζες σου θα βρεις τη γιατρειά σου. Έλληνες Ας ακολουθήσουμε το παράδειγμα των προγόνων μας κατά τον εφετινό εορτασμόν των απόκρεων κι ας μεθύσομε από τον οίνον τον πνευματικό του Διόνυσου, κι ας απελευθερώσουμε το Διονυσιακό στοιχείο του αυθορμητισμού στη ζωή μας και να ξαναφέρουμε το γέλιο και την αισιοδοξία σε έναν λαό που ξέχασε να γελά.

 

ΕΛΕΝΗ ΜΑΝΙΩΡΑΚΗ-ΖΩΙΔΑΚΗ

(δασκάλα-ποιήτρια- λογοτέχνις)

Ελένη Μανιωράκη

 

Ναι. Η Ρωσία έχει #δίκιο... Αυτη είναι η αλήθεια!

 

Ρίξατε δύο ατομικές βόμβες στην Ιαπωνία , κάψετε χιλιάδες κόσμο που υποφέρει μέχρι σήμερα μόνο και μόνο για να #δείξετε στην τότε Σοβιετική ένωση ότι έχετε #πυρηνικά και πρέπει να το βουλώσει.

Στο Βιετνάμ καίγατε τον κόσμο με τις βόμβες ναπάλμ , τα δάση και τις υποδομές ενος ολοκλήρου κράτους , δεν αφήσατε τίποτα όρθιο ρίχνοντας τις βόμβες μέσα στις πόλεις και τα χωριά διαλύοντας τα πάντα!

Διαλύσατε την Γιουγκοσλαβια βομβαρδιζοντας το ίδιο το Βελιγράδι , ρίχνοντας βόμβες στα #σπίτια , τα #νοσοκομεία , χωρίς να υπολογίζετε τίποτα.

Δικάσατε τον Μιλόσεβιτς σαν εγκληματία στην Χάγη με δίκη παρωδία και τον σκοτώσατε , αφήνοντας τους ουτσεκάδες να βαφτίζουν το Κόσοβο (αλβανικό) επειδή έτσι γουστάρατε.

Βάλατε τους Τούρκους να εισβάλουν στην Κύπρο , ανεξάρτητο κράτος , και ακόμα #50 #χρόνια #τώρα δεν βρίσκουμε ούτε τα κοκκαλα των αγνοουμένων βάζοντας εμάς να διαπραγματευομαστε μέχρι σήμερα με τον σφαγέα μας , #δήθεν για να λυθεί το κυπριακό. Ενώ μια χαρά σας βολεύει η κατάσταση...

Αφήνετε τους Τούρκους να αλωνίζουν στο Αιγαίο , να αμφισβητούν τα νησιά , και μας λέτε #βρειτε #τα #μεταξύ #σας ενώ πουσταράδες ξέρετε καλά τι συμβαίνει , και ποιος απειλεί ποιον...

Διαλύσατε την Λιβύη μαζί με τους φίλους σας τους Ευρωπαίους επειδή δεν σας άρεσε ο Καντάφι , επειδή #δεν σας έδινε το πετρέλαιο στην τιμή #τζαμπα.

Κάνατε 6 ολόκληρα χρόνια εμφύλιο πόλεμο στην Συρια επειδή δεν γουστάρατε τον Ασσάντ , και σας πείραζε η ναυτική βάση την Ρώσων στην Συρία και ο Ασσαντ σας έβγαινε πολύ Ρωσόφιλος...

Εισβαλατε στο Ιράκ #δήθεν #για #να #βρείτε #τα #πυρηνικά , και στο Αυγανισταν , για να βρείτε δήθεν τον πρώην φίλο σας Μπιλάντεν και διαλύσατε και τις δυο χώρες , βομβαρδιζοντας #ανεξέλεγκτα πόλεις και χωριά διαλύοντας τα πάντα , στέλνοντας στην Βαγδάτη πυραύλους Κρουζ από τα κολοπλοία σας που έσκαγαν μέσα στα καταφύγια , #σκοτώνοντας γυναίκες και παιδιά. Ποιος μπορεί να ξεχάσει εκείνη την νύχτα...

Εσείς μιλάτε για δημοκρατία ρε πούστηδες ;

Εσείς που φτιάξατε το τελειότερο κέντρο σωματικών και ψυχικών βασανιστηρίων στο Γκουαντάναμο ;

Εσείς που κρεμάσατε τον Χουσειν #χωρίς #δίκη που ελάχιστα χρόνια πριν ήταν ο καλύτερος φίλος και σύμμαχος σας ;

Εσεις που με τους πολέμους και τις πολιτικές σας δημιουργησατε τον ISIS και τους Ταλιμπαν.

Εσείς που #ανατρέψατε με το πιο αιματηρό πραξικόπημα τον Σαλβαδόρ Αλιέντε στην Χιλή , έναν επιλεγμένο δημοκρατικά πρόεδρο , σκοτώνοντας τον μέσα στο προεδρικό μέγαρο... και εγκαθιστώντας την πιο στυγνή δικτατορία του Πινοσετ.

Εσείς που όταν έπεσε το τοίχος του Βερολίνου #υποσχεθήκατε #στην #Ρωσία ότι το ΝΑΤΟ #δεν #θα #επεκταθεί ούτε μια ίντσα και το φτάσατε μέχρι μέσα στα σκέλια της Ρωσίας , παρά τις υποσχέσεις και τις συμφωνίες σας!

Εσείς μιλάτε για Δημοκρατία , ειρήνη ,και εγκλήματα πολέμου της Ρωσίας ρε ψεύτες αληταράδες δολοφόνοι των λαών ;

Γεμίσατε όλη την Ευρώπη πυραύλους Περσίνκ και κρουζ #περικυκλωνοντας την Ρωσία η οποία δεν σας πείραζε.

Δεν τηρήσατε #ούτε #έναν #όρο από την συμφωνία του Μινσκ , ενώ αντίθετα η Ρωσία τους τήρησε #όλους.

Μια ζωή πούστηδες και υποκριτές.

Ακόμα και τον Χίτλερ , οι δικές σας πολυεθνικές τον χρηματοδότησαν και τον έκαναν θηρίο.

Μονο η Ουκρανία λοιπόν σας έλειπε από το παζλ για να #ολοκληρωθεί #η #θηλιά του ΝΑΤΟ γύρω από την Ρωσία να την #πνίξει .

Από το 2009 σας προειδοποιεί ο Πουτιν ότι η Ουκρανία είναι κόκκινη γραμμή!

Το 2014 με το πραξικόπημα που εσείς υποδαυλίσατε ρίξατε τον #Γιανουκόβιτς , #εκλεγμένο πρόεδρο , χρησιμοποιώντας τα ναζιστικά και φασιστικά τάγματα σφάζοντας τον κόσμο , και εγκαταστησατε κυβέρνηση μαριονέτα που είχε σκοπό να προετοιμάσει την χώρα για την είσοδο στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ ενώ #ξέρατε ότι είναι κόκκινη γραμμή για την Ρωσία...

Εσείς μιλάτε για δημοκρατία και εισβολές σε ανεξάρτητα κράτη ρε αλήτες ;

Η σημερινή Ρωσία , αν ήθελε , μέσα σε μισή μέρα... έκανε ολόκληρη την Ουκρανία χλοοτάπητα!

Όμως δεν το κάνει...

Δεν θέλει να σκοτώσει απλό κόσμο. Οι Ουκρανοί με τους Ρώσους είναι αδελφοί λαοί , και αυτό είναι τελικά το τραγικό!

Μέχρι και σήμερα δεν λέτε την αλήθεια , ψεύτες , ελεεινοί.

Εκμεταλλεύεστε τον πόνο του Ουκρανικού λαού , αλλά και του Ρώσικου , και παραπλανάτε τον κόσμο...

Ναι. Η Ρωσία έχει #δίκιο... Αυτη είναι η αλήθεια!

Προειδοποιησε , φώναξε , σας ζήτησε να μην σφιξετε άλλο την θηλιά γύρω από τον λαιμό της. Όταν έχεις όμως να κανεις με εγληματιες , δημιουργούς και σκηνοθέτες όλων των πολέμων πάνω στην γη #δυστυχώς δεν υπήρχε άλλος τρόπος.

Η Ρωσία δεν είναι Ιράκ , ούτε Συρία. Την παραπειράξατε... και τώρα μάλλον θα σας πηδήξει!

Εύχομαι αφ' ενός να τελειώσει γρήγορα το πήδημα , και αφ ετέρου να μην βάλει βαθιά τον ..πύραυλο , γιατί θα πονέσει ο κώλος όλου του πλανήτη και δυστυχώς όχι μόνο ο δικός σας.

Αυτά ψεύτες φαρισαίοι υποκριτές

 

 

Παγωνης Γιαννης

 

Ο ΠΟΥΤΙΝ Γ@ΜΗΣΕ ΤΟΥΣ ΔΥΤΙΚΟΥΣ ΠΑΤΟΚΟΡΦΑ..

 

 

Στις 2 Μαρτίου του 2022, η Ρωσία ανακοίνωσε στην ΕΕ κ στην ΕΚΤ ότι θα συνδέσει την ισοτιμία του νομίσματός της απευθείας με την αξία του χρυσού (όχι ευρώ,δολλάριο κλπ) τινάζοντας στον αέρα το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα..!!!

Διαβάστε...!!!!!!!

Σας ενωνω τα τελευταια κομματια του παζλ και βλεπετε πλεον το τελος του παιχνιδιου.

===

Great Reset vs Game Over

(Western Poker vs Eastern Chess)

Στις 2 Μαρτιου του σωτηριου ετους 2022, η ΕΚΤ και η ΕΕ, ενημερωνονται αιφνιδιαστικα και γραπτως απο τη Ρωσικη Κεντρικη Τραπεζα και τη Ρωσικη αντιπροσωπεια στις Βρυξελλες, πως στις 4 Μαρτιου, η Ρωσια προκειται να προχωρησει σε απο-φορολογηση της αγορας του χρυσου της (σε ποσοστο 20%) και θα συνδεσει την ισοτιμια του νομισματος της, απευθειας με την αξια του χρυσου και οχι με καποιο αλλο νομισμα (πχ.δολλαριο ή ευρω).

Αμεσως, στις Βρυξελλες σημαινει συναγερμος και στα χρηματιστηρια (αγορες), προκαλειται πανικος (κραχ).

Αυτο που για εναν αιωνα ετρεμε το παγκοσμιο τραπεζικο-αρπακτικο συστημα, που ειχαν στησει οι Ροθτσιλντ, εγινε πραγματικοτητα.

Στην απελπιδα προσπαθεια της να διασωσει το ευρωδολλαριο, την ιδια κιολας ημερα η ΕΚΤ απαγορευει στις ευρωπαικες συστημικες τραπεζες, την εισαγωγη και πωληση τραπεζογραμματιων (μετρητα σε ευρω) απο και προς τη Ρωσια, θελοντας ετσι να διασφαλισει, πως κανεις "εξυπνακιας" Ευρωπαιος πολιτης, δεν θα σκεφτει να ανταλλαξει στο εξης, τα ευρω του με..το χρυσο (που τοσο απλοχερα του προσεφερε ο Πουτιν)

Τι ακριβως ομως ετρεμαν και γιατι επικηρυξαν τον Πουτιν με 1μυριο δολλαρια..?

Παμε να συνδεσουμε τις τελειτσες:

Οταν ο συγχωρεμενος Μουαμαρ Κανταφι, δηλωσε στη Δυση οτι σκεφτεται να φτιαξει ενα δικο του "χρυσο νομισμα" για τις χωρες της Αφρικης, του μετετρεψαν τη Λιβυη σε ενα απεραντο παρκινγκ απο τους βομβαρδισμους.

Οταν ο ετερος συγχωρεμενος Σανταμ Χουσειν, δηλωσε στη Δυση πως σκεφτεται την απεξαρτηση του Ιρακινου πετρελαιου απο το δολλαριο και τη συνδεση αυτου, με καποιο αλλο νομισμα, βρεθηκε σε 2 μηνες κρεμασμενος και η χωρα του λεηλατηθηκε.

Η διασωση του δολλαριου και κατ'επεκταση των τραπεζων που το στηριζουν και το τυπωνουν...αυτη ειναι διαχρονικα, η πραγματικη αιτια των πολεμων.

Φθανουμε λοιπον στις 4 Μαρτιου, οπου ο Πουτιν οντως ανεβαινει στη Κρατικη Δουμα και καταθετει το εν λογω νομοσχεδιο προς ψηφιση, το οποιο και γινεται αμεσως αποδεκτο.

Τις επομενες ωρες και ημερες, συνεβη το εξης απιστευτο: το ρουβλι, συνδεδεμενο πια με τον χρυσο, ετυχε της ευρειας αποδοχης απο τις χρηματαγορες (FOREX) και εγινε το πιο σταθερο νομισμα στον κοσμο (ενω πριν ηταν το πιο ασταθες)

Αντιθετα, το "χρεωκοπημενο" δολλαριο των Ροθτσιλντ, δεν ειχε πλεον καποιο ουσιαστικο αντικρυσμα, εφοσον ουτε συνδεδεμενο με χρυσο ηταν και πολυ περισσοτερο, εσερνε μαζι του το εξωτερικο χρεος των ΗΠΑ υψους 30τρις δολλαριων (μεγαλο μερος απο το χρεος του οποιου...εχει αγορασει η Κινα στη διακρατικη αγορα των ομολογων !!)

Πρακτικα λοιπον, οι ΗΠΑ τυπωνουν πληθωριστικα χαρτακια χωρις καποια συνδεση με καποιο commodity (οπως ειναι ο χρυσος) και ο Πουτιν τους ξεβρακωσε.

(H ορθη εκφραση ειναι: τους γ@μησε πατοκορφα, τιναζοντας στον αερα το παγκοσμιο τραπεζικο συστημα..)

Ολο αυτο ομως, δεν εγινε σε μια μερα:

Τα τελευταια 14 χρονια, η Ρωσια επενδυσε στο χρυσο, μετατρεποντας το ρευστο της (μετρητα) σε χρυσο & αγοραζοντας πλακες χρυσου στη διεθνη αγορα.

(σας θυμιζω πως τα ανταλλακτηρια χρυσου τυπου Ριχαρδος, που ανοιγαν σαν μανιταρια σε ολοκληρη την Ελλαδα και εγιναν καπνος σε μια νυχτα...ανηκαν σε Ρωσους.

Τα τελευταια 14 χρονια επισης, η Ελλαδα με εντολες του Αρχιληστη Στουρναρα, ξεπουλαγε τα αποθεματικα της σε χρυσο, για την αποπληρωμη των δανειων της και τη διασωση των τραπεζων..)

Ο ιδιος χρυσος εξαλλου, χρησιμοποιηθηκε και στη Ρωσικη ΑεροΔιαστημικη Βιομηχανια ως υπεραγωγιμο υλικο, για την κατασκευη των rocket motors, καποιους απο τους οποιους...αγοραζε η Αμερικανικη ΝΑSA !!

Στις 5 Μαρτιου, μια μερα μετα το μεγαλο κραχ, η ρητορικη των ΗΠΑ αλλαζει και ενω πριν ο Αμερικανος ΥΠΑΜ Lloyd Austin εσκιζε τα ιματια του διατυμπανιζοντας στα ΜΜΕ, πως ΔΕΝ υπαρχει ενδεχομενο πυρηνικου πολεμου...τωρα με τον Πουτιν να προελαυνει, ο ιδιος ΥΠΑΜ, ισχυριζεται πως εξεταζονται ολα τα πιθανα σεναρια, ακομη και ο πυρηνικος πολεμος.

Ετσι φτασαμε στο σημερα και στην επικηρυξη του Πουτιν ως εγκληματια, απο τους διεθνεις τοκογλυφους.

Το τι θα συμβει ειναι δεδομενο: θελουν να τον σβησουν απο το χαρτη, οπως εκαναν με τον Κανταφι και τον Σανταμ.

Θα τον κατηγορησουν για αγριοτητες πολεμου, θα προπαγανδισουν το θανατο του, θα στησουν προβοκατσια, προκειμενου να κινητοποιησουν ΟΛΟ ΤΟ ΝΑΤΟ, εναντιον του.

Κι αν αυτο δεν ειναι αρκετο, θα πανε σε πυρηνικο πολεμο. Θα παιξουν σκληρο ποκερ μεχρι να τον "καθαρισουν".

Η Ρωσια, πρεπει να πεθανει για να διασωθει το δολλαριο.

Ο Πουτιν ομως, ειναι σκακιστης, εχει ηδη σκεφτει τις επομενες 10 κινησεις της Δυσης.

Εχει ηδη ανεβασει τις τιμες στην ενεργεια, στις πρωτες υλες και η παγκοσμια εξαρτηση απο τα ρωσικα σιτηρα, ειναι δεδομενη.

Επιπλεον, εχει ηδη υπογραψει συμφωνια με τον Κινεζο ομολογο του, για συναλλαγες σε κρυπτονομισμα (plan B).

Καταλαβατε τωρα, γιατι τοση βιασυνη να μας πανε στο αϋλο χρημα και στα ΑΤΜ με QR code..?

Γιατι ΔΕΝ υπαρχει δεκαρα τσακιστη παιδες...αερα κοπανιστο σας πουλανε οι τραπεζες και μαλιστα με τοκο.

Καταλαβατε τωρα, γιατι ο γερο Παιατ ειναι ακομη στην Ελλαδα και συμβουλευει τον δεσμοφυλακα σας Κουλη, πως να κινηθει..?

Η Ουκρανια θα διαμελιστει, οταν οι Ρωσικες δυναμεις του νοτου, συναντηθουν με τις Ρωσικες δυναμεις του βορρα και της Αζοφικης (ανατολη). Γι ' αυτο και δεν βιαζονται να την βαλουν στην ΕΕ.

Αλλωστε, ποια Ουκρανια να βαλουν στην ΕΕ..? Αυτη που υπηρχε, ή αυτη που θα περισσεψει..?

Τα φιλια μου στην θεια Ουρσουλα, που θελησε να σηκωσει αναστημα στους Πουτιν και Σι.

Τα φιλια μου επισης, στους "εγκριτους" γεωπολιτικους αναλυτες του καναπεως, που δεν εμαθαν να ξεχωριζουν τους Ρως απο τους Βαραγγους.

 

 

Κατερίνα Σκαρλη

(Ελευθερο προς κοινοποιηση)

Ποιος είναι ο Γρηγόριος ο Ε΄ ;

 

Δημήτρης Λιαντίνης / Dimitris Liantinis

 

«Ποιος είναι ο Γρηγόριος ο Ε΄; Είναι εκείνος που σύνταξε το κείμενο του αφορισμού στα 1799.

Ποιος είναι ο Γρηγόριος ο Ε΄; Είναι ο ίδιος που αφόρισε τον Υψηλάντη και τους Φιλικούς. Το μεγαλείο και το μυστήριο της Εταιρείας.

Θα μου πεις πως τον εκρέμασε ο σουλτάνος. Θα σου ειπώ, μα πώς αλλιώς λοιπόν; Επρόδωσε την καταχθόνια συμφωνία τους. Εκοιμήθηκε. Και χωρίς να το νιώσει άφηκε να ξεσφίξει η θηλιά στο λαιμό του ραγιά. Εφούσκωσε στο σκαφίδι το προζύμι του εθνικού άρτου, και πια δεν μπορούσε να το κρατήσει με τίποτα.

Ποιος είναι ο Γρηγόριος ο Ε΄; Είναι αυτός που στα 1819 με πατριαρχικό φιρμάνι απαγόρεψε στους παπάδες να βαφτίζουν τα παιδιά μας με ονόματα ελληνικά. Καταλαβαίνεις τι σου λέω τίμιε αναγνώστη;

Ποιος είναι ο Γρηγόριος ο Ε΄; Είναι ο πατριάρχης που έσκασε από το κακό του, γιατί τον εμπόδισαν και δεν επρόφτασε να αφορίσει το Ρήγα. Το μεγαλομάρτυρα Ρήγα.

Ποιος είναι ο Γρηγόριος ο Ε΄; Είναι ο πατριάρχης που βλέπουμε τον ανδριάντα του μπροστά στο εθνικό πανεπιστήμιο. Δίπλα στο Ρήγα. Πού ξανακούστηκε τέτοιο κυλώνειο άγος! Ο Λεωνίδας και ο Εφιάλτης αγκαλιά. Η ελληνική σχιζοφρένια αγαλματοποιημένη μπροστά στα πόδια της ελληνικής παιδείας. Μπροστά στο αγνό βάθρο του μέλλοντος των παιδιών μας.

Αυτή η συμβολική στιγμή και εικόνα, ο Γρηγόριος ο Ε’ δίπλα στο Ρήγα μπροστά στο πανεπιστήμιο, είναι το σύμβολο παλλάδιο της μουλαροσποράς μας»

 

Δημήτρης Λιαντίνης

«Οι πρώτοι Έλληνες της Ουκρανίας – Μια ιστορία 2.600 χρόνων».

   

Από τους Αργοναύτες που πέρασαν τις Συμπληγάδες για να φθάσουν στην μακρινή Κολχίδα όπου ο Ιάσονας έκλεψε το Χρυσόμαλλο Δέρας ως την Ιφιγένεια, που η θεά Άρτεμις την έσωσε από την θυσία και την πήρε μαζί της στην Ταυρίδα όπου την έκανε ιέρειά της και ως τις πρώτες ελληνικές αποικίες που άρχισαν να ιδρύονται από τον 7ο π.Χ. αιώνα τα εδάφη της σύγχρονης Ουκρανίας και των ακτών της Μαύρης Θάλασσας θα προσέλκυαν επί αιώνες τους Έλληνες.
Σε σχέση με τις μικρές εύφορες εκτάσεις στην Ελλάδα αυτή η νέα χώρα, σχεδόν έρημη από ανθρώπους ήταν ένας νέος εκπληκτικός κόσμος. Εκτάσεις από βοσκοτόπια, πλούσιοι σιτοβολώνες, άφθονες πρώτες ύλες. Ονόμαζαν ήδη Ταυρική χερσόνησο την σημερινή Κριμαία, γιατί σύμφωνα με τον Ηρόδοτο την είχε οργώσει ο Ηρακλής μ’ έναν γιγάντιο ταύρο -γι’ αυτό ήταν τόσο πλούσια- αντιλήφθηκαν αμέσως την πλεονεκτική γεωγραφικά θέση της και άρχισαν να ιδρύουν αποικίες, μερικές από τις οποίες εξελίχθηκαν σε σπουδαία κέντρα. Τόσο γύρω από την Κριμαία όσο και σε όλες τις ακτές της Μαύρης Θάλασσας.
Στις χιλιετίες που πέρασαν πολλά άλλαξαν στην περιοχή, αν και ελληνικό στοιχείο πάντα υπήρχε, αφού οι βάσεις του ήταν γερές στον τόπο. Όπως και τα κατάλοιπα όμως του αρχαίου ελληνικού παρελθόντος: τα ερείπια των αρχαίων πόλεων με τους ναούς και τα φρούριά τους, οι ονομασίες που ως και το Βυζάντιο παρέμειναν ελληνικές: Σεβαστούπολη, Παντικάπαιον (Κιμμέριος Βόσπορος), Xερσόνησος, Φαναγόρεια, Τύρας, Όλβια και άλλες πολλές.
Οι πρώτες αποικίες
Κοιτάζοντας τον χάρτη, εκεί ακριβώς που μία «μύτη» της χερσονήσου της Κριμαίας ακουμπά σχεδόν την απέναντι ακτή ίδρυσαν οι Μιλήσιοι τον 6ο π.Χ. αιώνα το Παντικάπαιον, που έγινε το σημερινό Κερτς με κατοίκηση που ξεπερνά τους 26 αιώνες. Κι αυτό, γιατί είναι κομβικό το σημείο ελέγχοντας το στενό, που οδηγεί στην Μαιώτιδα λίμνη των αρχαίων, σημερινή Θάλασσα του Αζόφ. Και στην απέναντι, ρωσική ακτή όμως, είχε ιδρυθεί η Φαναγόρεια από τον 6ο π.Χ. αιώνα επίσης, πόλη που άκμασε ως τον 10ο μ.Χ. όταν καταστράφηκε από εχθρικές επιδρομές. Ένας τεράστιος αρχαιολογικός χώρος σήμερα, που έχει δώσει σπουδαία ευρήματα -έργα τέχνης, επιγραφές, νομίσματα, κτίσματα- παρ΄ότι ένα τρίτο της βρίσκεται πλέον κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Λίγα χιλιόμετρα δυτικά της Φαναγόρειας ιδρύθηκε την ίδια εποχή από Ίωνες και η Ερμώνασσα, μια πόλη με μεγάλη παραγωγή οίνου, που γι’ αυτό είχε σημαντική οικονομική ανάπτυξη και εμπορικές σχέσεις με όλο το Αιγαίο ενώ άκμασε και ως την Βυζαντινή εποχή.
Τον 5ο αιώνα όμως (422-421 π.Χ.) ένα άλλο λιμάνι στα νότια της χερσονήσου της Κριμαίας, στα όρια της σημερινής Σεβαστούπολης απέκτησε τεράστια δύναμη καθώς από την θέση του μπορούσε να ελέγχει τους θαλάσσιους δρόμους βορρά-νότου. Ήταν η Χερσόνησος, που συμπεριέλαβε και δύο παλαιότερες αποικίες την Κερκινίτιδα και τον Καλό Λιμένα αποτελώντας έτσι μία πολύ ισχυρή πόλη από την οποία επίσης σώζονται σπουδαία κατάλοιπα όπως το αρχαίο θέατρο.
Πλούτος και ευημερία
Στα βόρεια της Μαύρης Θάλασσας κοντά στις εκβολές του Δνείπερου (Βορυσθένης στην αρχαιότητα) και του ποταμού Μπουγκ (ο αρχαίος Ύπανις) είχε ιδρυθεί από τα μέσα του 6ου π.Χ. αιώνα η πόλη Όλβια, που όπως λέει και το όνομά της ήταν πλούσια και ευτυχισμένη ή τουλάχιστον αυτό εύχονταν οι κάτοικοί της. Και πράγματι για αρκετούς αιώνες, χάρις στα εύφορα εδάφη αλλά και στο εμπόριο που ανέπτυξε με τους γειτονικούς λαούς είχε μεγάλη ακμή, έχοντας κόψει μάλιστα από νωρίς δικό της νόμισμα. Ο Ηρόδοτος μάλιστα που την είχε επισκεφθεί τον 5ο π.Χ. αιώνα ανέφερε τον Δνείπερο ως «πιο ωφέλιμο από όλους τους ποταμούς, μετά τον Νείλο».

  

Τελικά καταστράφηκε τον 3ο μ.Χ. αιώνα υποκύπτοντας σε συνεχόμενες επιθέσεις των Γετών και των Γότθων.
Λίγο νοτιότερα από την Όλβια, στην περιοχή της σημερινής Οδησσού είχαν ιδρύσει οι Μιλήσιοι από τον 6ο π.Χ. αιώνα τον Τύρα (Μπέλγκοροντ – Δνείστερος σήμερα), μια πόλη που θεωρείται η αρχαιότερη της Ουκρανίας. Τα αρχαιολογικά κατάλοιπα άλλωστε, όπως προκύπτουν από τις ανασκαφές δείχνουν ευημερία και αδιάσπαστη κατοίκηση ως τα τέλη του 4ου μ.Χ αιώνα όταν καταστράφηκε από βαρβαρικές επιδρομές για να κατοικηθεί και πάλι όμως από τον 13ο αιώνα. Σήμερα όμως ένα μέρος της αρχαίας πόλης είναι βυθισμένο στο δέλτα του Δνείπερου ενώ ένα άλλο καταλαμβάνεται από το μεσαιωνικό κάστρο του Άκερμαν.
Να αναφέρουμε όμως και μερικές ακόμη αρχαίες ελληνικές πόλεις στον Εύξεινο Πόντο, όπως την Θεοδοσία στην Κριμαία, που ιδρύθηκε από τους Μιλήσιους, το Νυμφαίο στην δυτική ακτή των Στενών του Κερτς, το Κιμμερικόν, την Άκρα, το Πορθμίον, το Νικώνιον κ.ά.
Μύθοι, θεοί και ήρωες
Παντού, όπου νέες πόλεις κτίζονταν, οι άποικοι μετέφεραν τις συνήθειές τους, τον πολιτισμό, τους θεούς που λάτρευαν ιδρύοντας ιερά και ναούς. Και οι μύθοι, οι θρύλοι συνόδευαν τον αποικισμό, τους φόβους αλλά και τα κατορθώματά τους. Αν οι Αργοναύτες είχαν περάσει τα στενά με την βοήθεια της Αθηνάς, ο Προμηθέας που είχε μάθει την χαλκουργία κοντά στους καυκασιανούς χαλκουργούς τιμωρήθηκε σκληρά από τον Δία δεμένος σ’ ένα πάσαλο με τον αετό να του τρώει το συκώτι. Ώσπου να έρθει ο Ηρακλής και να τον απελευθερώσει, επιβεβαιώνοντας την νίκη της γνώσης και της εξέλιξης απέναντι στο σκότος της άγνοιας.
Τον αδερφό της Ορέστη συνάντησε εξάλλου, εκεί στην Ταυρίδα η Ιφιγένεια, όταν εκείνος κυνηγημένος από τις Ερινύες επειδή σκότωσε την μητέρα του Κλυταιμνήστρα, την αναζήτησε σε χώρα βαρβάρων. Και κατάφερε να την πάρει μαζί του, κλέβοντας και το ξόανο της θεάς Άρτεμης για να γυρίσει πίσω και να ιδρύσει στην Βραυρώνα την λατρεία της Αρτέμιδας Ταυροπόλου. Μία ακόμη νίκη του πολιτισμού, όπως λένε οι μύθοι που κρύβουν στον πυρήνα τους την αλήθεια.
Στην περίοδο των αποικισμών η Άρτεμις λατρευόταν σε όλες τις πόλεις της περιοχής, που σύμφωνα με την μυθολογία της ανήκε αλλά το ίδιο και ο αδερφός της ο Απόλλωνας. Εκείνος ζούσε τον χειμώνα στην μυθική Υπερβορεία, την χώρα που βρισκόταν στο τέλος του κόσμου, είχε πάντα ήλιο και οι ειρηνικοί κάτοικοί της τρέφονταν μόνον με καρπούς δέντρων και δεν ήξεραν από αρρώστιες και γηρατειά… Αλλά την άνοιξη κατέβαινε στην Ελλάδα στα ιερά του στους Δελφούς και την Δήλο μαζί με πλούσια δώρα…
Η Οδησσός της Φιλικής Εταιρείας
Με τέτοιο υπόβαθρο η σχέση των Ελλήνων με τις περιοχές της Μαύρης Θάλασσας και της Κριμαίας δεν μπορούσε παρά να έχει διάρκεια ως και σήμερα. Συνδετικός κρίκος στην συνέχεια υπήρξε η Βυζαντινή αυτοκρατορία, ενώ η Ελληνική Επανάσταση θα ξεκινούσε το 1814 από την Οδησσό όπου ιδρύθηκε η Φιλική Εταιρεία (Το μουσείο της στεγάζεται σήμερα στο σπίτι του εθνικού ευεργέτη Γρηγορίου Μαρασλή).
Σπουδαίο εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο του ελληνισμού υπήρξε η Οδησσός, όπου δραστηριοποιήθηκαν μεταξύ άλλων ο Θεόδωρος Ροδοκανάκης, ο Στέφανος Ράλλης, ο Αλέξανδος Ζαρίφης, ο Νικόλαος Μαυροκορδάτος, ο Δημήτριος Βικέλας, ο Γιάννης Ψυχάρης.
Αντίθετα με τον 20ό αιώνα, όταν μετά από μία παροδική ανάπτυξη στο Μεσοπόλεμο, η επικράτηση του σταλινισμού οδήγησε σε διώξεις και εκτοπισμούς των Ελλήνων με μεγάλες απώλειες και συρρίκνωση του ελληνικού στοιχείου. Και ποιος ξεχνάει, ότι εκεί σε μια παραθαλάσσια κωμόπολη της Κριμαίας με το όνομα Γιάλτα από την ελληνική λέξη γιαλός θα συναντιόνταν τον Φεβρουάριο του 1945 οι νικητές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου για να μοιράσουν τον κόσμο…

 

Γεώργιος Απ. Παυλάκος
Γεν. Γραμματέας ΟΔΕΓ

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Tηλ.: 210 7718077 - κιν.: 697 3309925
Φαραντάτων 31 - 115 27 Αθήνα 
Ηλ-διεύθυνση : odeg@otenet.gr
Ιστότοπος : www.odeg.gr  
Φ/Β: https://goo.gl/uGZM4B

Ἀντιρωσισμός στήν Ἑλλάδα!

 

 

 

Τό κακό ξεκίνησε φανερά ἐπί Σύριζα, ὅταν οἱ προδότες τῆς Μακεδονίας ἔφτασαν νά ἀπελάσουν δύο μέλη τῶν διπλωματικῶν ἀντιπροσωπειῶν τῆς Ρωσίας, δῆθεν γιά ὑποκίνηση τῶν πάνδημων συλλαλητηρίων. Ἔκτοτε οἱ σχέσεις μας μέ τή Ρωσία δέν ὀρθοπόδησαν, ἔβαλε τό χεράκι του καί ὁ ἀκατανόμαστος τοῦ Φαναρίου, γιά νά φτάσουν στίς μέρες μας τό ἱστορικό τους χαμηλό μέ τίς ἀθλιότητες τοῦ Μητσοτάκη. Ὄχι ὅμως μόνο τοῦ Μητσοτάκη, γιατί ἀπό τήν ἔναρξη τῶν ἐχθροπραξιῶν στήν Οὐκρανία ἔχει ξεχυθεῖ ἕνας βόρβορος στά ΜΜΕ καί στά ΜΚΔ πού λυσσομανάει κατά παντός ρωσικοῦ, λές καί ἡ χώρα μας δέχεται ἐπίθεση ἀπό τόν Πούτιν. Καί καλά γιά τό σύστημα ἐξουσίας τοῦ ὑπόκοσμου πού μᾶς κυβερνάει, δέν θά ἀσχολιόμασταν μέ ΣΚΑΙ, ΕΛΙΑΜΕΠ, ΚΙΝΑΛ καί γενικότερα μέ συμμορίες, ὅμως κι ἕνας κόσμος μέ προφίλ ὥς τώρα “πατριωτικό” βγαίνει στήν ἴδια γραμμή, μέ σπάνιες φωτεινές ἐξαιρέσεις. Γιά αὐτούς ἔχω δυό λογάκια.

Ὑπάρχουν δύο γενικές κατηγορίες: ὅσοι τά παίρνουν κι ὅσοι …δέν τά παίρνουν. Ἡ πρώτη ἀφορᾶ ἐπώνυμους (ἄς ποῦμε) πού γράφουν καί ξεστομίζουν κάθε βρωμιά ἐναντίον τῆς Ρωσίας ἐπειδή ἔχουν συμφέρον: εἴτε πῆραν χρήματα (ἄμεσα ἤ ἔμμεσα) εἴτε προσβλέπουν σέ κάποιο ὄφελος (ἐκλογικό λ.χ.) εἴτε παζαρεύουν τήν ἔνταξή τους στό καθεστωτικό σκηνικό. Ἐπιστρατεύουν καί τίποτε ἱστορικά στοιχεῖα μέ τόν τρόπο πού τούς βολεύει καί νά το: δέν μᾶς βοήθησαν οἱ Ρῶσοι, πότε πολεμήσαμε μαζί, τί ἔγινε μέ τόν Λένιν (!!!) στή Μικρασία… Ὅλη ἡ νεότερη ἱστορία μας κραυγάζει ὅτι εἴμαστε τιμάριο τῆς Δύσης καί αὐτή μᾶς διαγουμίζει ὁδηγώντας μας μέ μαθηματική ἀκρίβεια στόν ὄλεθρο ἀλλά οἱ λεγάμενοι δέν ἔχουν νά ποῦνε τίποτε σχετικά. Τούς φταίει ἡ Μόσχα, ὁ σταλινισμός, οἱ ἐξωγήινοι… Ὅλη ἡ ἱστορία καί ἡ γεωγραφία κραυγάζει πώς ὁ καταστατικός ἐχθρός τῆς Τουρκίας εἶναι ἡ Ρωσία (17 πόλεμοι ἀπό τόν 16ο αἰώνα!) ἀλλά αὐτοί κουφοί! Νομίζουν ὅτι μέ εὐφυολογήματα καί ρητορικές στρακαστροῦκες θά παραπλανήσουν τόν κόσμο πού διατηρεῖ ἀπό τά χρόνια τοῦ Καποδίστρια καί τοῦ Κολοκοτρώνη τήν ἀμοιβαία συμπάθεια πρός τόν ὁμόδοξο σλαβικό κόσμο.

Ὑπάρχουν βέβαια καί οἱ ἀφελεῖς. Ὅσοι βλέπουν τό πολιτικό γίγνεσθαι μέ νοοτροπία ὀπαδοῦ ἤ ὅσοι παρασύρονται ἀπό ἕναν ψευτοπατριωτισμό τύπου μετεμφυλιακῆς ἐθνικοφροσύνης. Ἀκοῦνε κάθε ἰσορροπημένη προσέγγιση ὡς ρωσική προπαγάνδα κι ἀπαιτοῦν σέ κάθε πρόταση νά περιλαμβάνεται κι ἕνα ἀνάθεμα στόν “δικτάτορα Πούτιν”. Βεβαίως τήν ὀλιγόνοια δέν μπορεῖ κανείς νά τήν ἀντιπαλέψει ἀλλά θά ἄξιζε νά ἀναρωτηθεῖ κανείς γιά ποιάν ἐλευθερία καί δημοκρατία μιλᾶμε στά καθ΄ ἡμᾶς. Αὐτήν πού ἀπολαμβάνουμε στή χώρα μας, μέ τόσες ἐπιλογές στά πολιτικά πράγματα; Αὐτήν πού χαιρόμαστε ἀπό διετίας μέ ὅλες τίς ἐλευθερίες μας ὑπό ἀναστολή γιά λόγους “πανδημίας”; Αὐτήν πού μᾶς ἐπιδαψίλευσαν ἀπό 12ετίας μέ τά Μνημόνια πού μηδένισαν κάθε ἐθνική καί λαϊκή κυριαρχία;

Ἡ Δύση μισεῖ τή Ρωσία τοῦ Πούτιν γιατί ἡ τελευταία διεκδικεῖ τήν αὐτονομία της ἀπό τήν παρακμιακή/ἀνθρωποφαγική γραμμή τῶν ἀφεντικῶν κι ὅποιος ἀντιπαλεύει τήν Νέα Τάξη Πραγμάτων βλέπει στόν Βλαδίμηρο ἕναν ἐν δυνάμει σύμμαχο. Τό εἴδαμε στή Συρία, λιγότερο στή Βενεζουέλα, εὔχομαι νά τό δοῦμε κι ἀλλοῦ.

 

(facebook, 1/3/22)

 

 https://antifonitis.gr/online/4946#more-4946

Η Γλώσσα των Ελλήνων στην αρχαιότητα και οι ήχοι της

 

Ατάκτως ερριμένα παραδείγματα για το πώς αναπλάθουμε την αρχαία ελληνική προφορά

Όσα εκτίθενται παρακάτω δεν φιλοδοξούν να αποτελέσουν μια συστηματική απάντηση στο ζήτημα, αλλά μια διαφώτιση μέσω χαρακτηριστικών παραδειγμάτων για το πώς και με ποιες μεθόδους οι γλωσσολόγοι αναπλάθουν την αρχαία ελληνική προφορά :

Ήδη από τη χαρακτηριστική φράση του κωμικού Κρατίνου ότι τα πρόβατα έκαναν βη-βη καταλαβαίνουμε ότι και το β και το η δεν μπορεί να είχαν τη σημερινή προφορά, αλλά ότι το β=μπ και το η=εε (ήταν το μακρό αντίστοιχο του βραχέος ε). Λέξεις της Ελληνικής με β που πέρασαν στα Λατινικά μεταγράφονται με b, μολονότι η Λατινική διέθετε το γράμμα V που θα μπορούσε να το χρησιμοποιήσει, αν ο φθόγγος προφερόταν τριβόμενος όπως σήμερα. Π.χ. ελλ. βαλανεῖον > λατ. balneum (όχι valneum) > ιταλ. bagno > νεολλ. αντιδάνειο μπάνιο. Ότι το η ήταν

μακρά εκδοχή του ε φαίνεται από την ποντιακή του προφορά ακόμη και σήμερα: νύφε = νύφη. Πβ. κερί < κηρίον (και όχι κηρί).

Η δασεία προφερόταν h. Έτσι στα Λατινικά η λέξη ἱστορία πέρασε ως historia. Πβ. αγγλικό history. [Ένα απλό κόλπο για να θυμόμαστε ένα μέρος των λέξεων που έπαιρναν δασεία στα ΑΕ είναι να ανακαλούμε στη μνήμη μας την αγγλική τους εκδοχή! Π.χ. Hercules (Ηρακλής), hero(ήρωας), hemisphere (ημισφαίριο) κ.ο.κ.].

To αρχαίο θ προφερόταν th (περίπου τχ). Πώς το ξέρουμε; Καταρχήν οι αρχαίοι γραμματικοί το περιγράφουν ως δασύ κατ’ αναλογία προς το δασύ πνεύμα, τη δασεία. Δηλαδή ήταν ένα τ + δασεία. Λατινικές λέξεις από τη Ελληνική αποδίδουν το θ με th (π.χ. mathematica). Στη Λακωνική ο φθόγγος είχε αρχίσει να αποκτά την τριβόμενη σημερινή προφορά ήδη από την κλασική εποχή. Όταν ο Σπαρτιάτης απεσταλμένος στον Αριστοφάνη φτάνει στην Αθήνα και χρησιμοποιεί τη λέξη «θεός», ο Αριστοφάνης, για να αποδώσει (για κωμικούς λόγους) την τριβόμενη λακωνική προφορά δεν χρησιμοποιεί το θ, αλλά το σ που ήταν ο μόνος φθόγγος της Αττικής διαλέκτου που πλησίαζε την καινούργια τριβόμενη λακωνική προφορά «σιός».

Το γ προφερόταν γκ. Έτσι μεταγράφεται στη Λατινική (magus < μάγος). Στις ιταλιώτικες νεοελληνικές διαλέκτους το σκουλήκι αποκαλείται «κασέντουλα». Η λέξη αποτελεί απόγονο της μεταφορικής αρχαίας έκφρασης «γης έντερα» για τα σκουλήκια. Μάλιστα η λέξη πρέπει να είναι πολύ αρχαία, αφού διατηρεί τον αρχαίο δωρικό τύπο «γας» αντί «γης». Ο άλλος αρχαϊσμός της λέξης είναι ότι δεν ακολούθησε την εξέλιξη του αρχαίου γ από γκ στη σημερινή τριβόμενη προφορά, αλλά μεταπήδησε στον κοντινότερο «κλειστό» φθόγγο [κ]. Το χ ήταν kh (περίπου κχ). Οι αρχαίοι το κατέτασσαν στα δασέα, όπως το θ παραπάνω. Έτσι στη Λατινικά chorus (χορός). Αν το χ προφερόταν όπως σήμερα, θα μπορούσε να αποδοθεί στα Λατινικά καλύτερα με τοh (horus). Τέλος: μυκῶμαι για τις γελάδες και μηκῶμαι για τα κατσίκια. Ηχομιμητικές λέξεις. Τα γελάδια κάνουν μου, άρα μυ- = μου-. Τα κατσίκια κάνουν μεε, άρα μη- = μεε. Πβ. μουστάκι (μύσταξ), κουτί (κυτίον) που διατηρούν ακόμη και σήμερα την αρχαία προφορά του υ.

O τονισμός της Αρχαίας Ελληνικής

Ο τονισμός στις διάφορες γλώσσες του κόσμου έχει διάφορες ποικιλίες, αλλά χοντρικά μπορούμε να ξεχωρίσουμε δύο βασικά είδη τόνου: τον δυναμικό τόνο, στον οποίο το τονισμένο φωνήεν της λέξης προφέρεται σε διαφορετική ένταση φωνής από τα υπόλοιπα φωνήεντα. Και στονμουσικό τόνο, όπου το τονισμένο φωνήεν προφέρεται σε διαφορετικόύψος φωνής από τα υπόλοιπα φωνήεντα. Δυναμικό τόνο έχει η Νέα Ελληνική και οι περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες.

Μουσικό τόνο έχει λ.χ. η Νορβηγική και η Κινεζική. Ωστόσο μουσικά στοιχεία υπάρχουν και σε γλώσσες με δυναμικό τονισμό, μόνο που δεν είναι λεξικά, αλλά λειτουργούν σε προτασιακό επίπεδο. Π.χ. στο τέλος μιας ερώτησης ή μιας έκφρασης θαυμασμού. Αυτό ονομάζεται επιτονισμός και συνήθως σημειώνεται με τα σημεία στίξης (λ.χ, !, .

Αλλά και αντίστροφα: στο μουσικό τόνο συνήθως ενυπάρχουν και στοιχεία του δυναμικού. Λ.χ. η άνοδος του ύψους της φωνής μπορεί να συνοδεύεται από αύξηση ή μείωση της έντασής της.

Η Αρχαία Ελληνική είχε μουσικό τόνο. Αυτό αποδεικνύεται από τα εξής στοιχεία:

1) Οι περιγραφές των αρχαίων γραμματικών παραπέμπουν σε μουσικό τονισμό. Ο Αριστοτέλης περιγράφει στη Ρητορική τον τονισμό ως ένα είδος αρμονίας. Στη μουσική παραπέμπουν και οι όροι που χρησιμοποιούνται: οξεία ( =ψηλή φωνή), βαρεία (=βαριά φωνή), αλλά προπάντων ο όρος προσωδία η μουσική που συνοδεύει τις συλλαβές) και οι όροι τόνος ή τάσις (=τέντωμα), οι οποίοι προέρχονται από το τέντωμα (επίτασις) ή τη χαλάρωση (άνεσις) των χορδών των μουσικών οργάνων χάρη στα οποία ποικίλλει το ύψος ενός μουσικού οργάνου.

2) Το μέτρο (=ρυθμός) των ποιημάτων δεν δημιουργείται από την εναλλαγή τονισμένων και άτονων συλλαβών, όπως στα Νέα Ελληνικά και τις γλώσσες με δυναμικό τόνο, αλλά από την εναλλαγή μακρών και βραχειών συλλαβών. Ο τόνος δεν λαμβάνεται υπόψη στη δημιουργία του μέτρου.

3) Στις σπάνιες περιπτώσεις που έχει διασωθεί η μουσική που συνόδευε τα ποιήματα (λ.χ. επιτάφιο άσμα του Σείκιλου -βλ. την εικόνα που ακολουθεί), αυτή λαμβάνει γενικά υπόψη της την έμφυτη μουσικότητα των λέξεων: έτσι λ.χ. οι συλλαβές που έχουν οξεία είναι σε υψηλότερη νότα από τις άλλες συλλαβές της λέξης που δεν έχουν οξεία.

4) Η δημιουργία σημαδιών από το 200 π.Χ. και μετά για τη δήλωση του τόνου υποδεικνύει ότι οι δάσκαλοι τα θεωρούσαν απαραίτητα, για να μάθουν οι μαθητές ένα σύστημα τονισμού που είχε αρχίσει να εκλείπει ή τουλάχιστον να τους δυσκολεύει. [i]

ΒΡΑΧΕΑ-ΜΑΚΡΑ ΦΩΝΗΕΝΤΑ-ΔΙΦΘΟΓΓΟΙ

Η Αρχαία Ελληνική διέκρινε βραχέα και μακρά φωνήεντα. Η διάκριση αφορούσε το χρόνο εκφοράς: τα βραχέα εκφέρονταν σε ένα χρόνο, τα μακρά σε διπλάσιο. Οι δίφθογγοι από αυτή την άποψη μπορούν να θεωρηθούν ως ειδική περίπτωση των μακρών, με τη διαφορά ότι ο δεύτερος χρόνος καλυπτόταν από διαφορετικό φωνήεν σε σχέση με τα μακρά.

Έτσι έχουμε: Βραχέα: ε, ο, υ, ι, α Μακρά: η (=εε), ω (=οο), α (=αα), ι (=ιι), υ (=υυ) Παράδειγμα διφθόγγου: αι = όπως ακούγεται στη λέξη καημός.

ΤΑ ΣΗΜΑΔΙΑ ΤΟΝΙΣΜΟΥ

Ήταν τρία: οξεία ’, βαρεία ‛ , οξυβάρεια ’‛ ή περισπωμένη.

ΟΙ ΤΟΝΟΙ

Στην οξεία το ύψος της φωνής ανέβαινε στο τονισμένο φωνήεν. Μια υπόθεση λέει ότι ανέβαινε κατά ένα διάστημα πέμπτης, δηλαδή στην κλίμακα λ.χ. του ντο από το ντο στο λα.

Στη βαρεία το ύψος της φωνής ήταν καθοδικό σε σχέση με την οξεία. Δηλαδή η φωνή κατέβαινε ξανά στο ντο ή εν πάση περιπτώσει στο κανονικό, ασημάδευτο ύψος φωνής των άτονων φωνηέντων. Κάποια στιγμή σημειωνόταν καταχρηστικά σε όλα τα μη τονισμένα φωνήεντα. Αργότερα η χρήση της περιορίστηκε μόνο σε λέξεις που κανονικά έπαιρναν οξεία στη λήγουσα (οξύτονες) και μετά δεν ακολουθούσε ισχυρό σημείο στίξης (λ.χ. τελεία) ή εγκλιτικό. Μια εύλογη υπόθεση είναι ότι η άνοδος του ύψους της φωνής σ’ αυτή την περίπτωση δεν ήταν τόσο υψηλή όσο στην κανονική οξεία.

Η περισπωμένη (οξυβάρεια) σημείωνε την άνοδο της φωνής στον πρώτο χρόνο και την κάθοδό της στο δεύτερο χρόνο (σύνθετος τόνος). Επομένως χρειάζεται δύο χρόνους για να εκφραστεί, και άρα αφορά μόνο τα μακρά φωνήεντα και τις διφθόγγους. Αυτός είναι ο λόγος που μαθαίνουμε τον κανόνα ότι τα βραχέα φωνήεντα δεν παίρνουν ποτέ περισπωμένη: τα βραχέα έχουν μόνο ένα χρόνο.

Ένας άλλος κανόνας που μαθαίνουμε στο σχολείο είναι ότι οι δίφθογγοι -οι και -αι στο τέλος κλιτής λέξης λογαριάζονται για τον τονισμό ως βραχέα φωνήεντα και όχι ως μακρά: στην περίπτωση αυτή το δεύτερο στοιχείο της διφθόγγου, το -ι, πρέπει να μετατρεπόταν στον καθημερινό γρήγορο λόγο σε ημίφωνο -y (όπως λ.χ. στα Νέα Ελληνικά το -ι- στη λέξη παιδιά, προφορά πεδyά), δηλαδή σε σύμφωνο, άρα η προφορά ήταν -oy, -ay και επομένως η δίφθογγος απέμενε μόνο με έναν φωνηεντικό χρόνο (ο ή α), άρα μπορούσε να θεωρηθεί ως βραχύ φωνήεν.

Όταν ένα μακρό φωνήεν έπαιρνε οξεία, αυτό σημαίνει ότι το ύψος της φωνής ανέβαινε μόνο στον δεύτερο χρόνο. Παράδειγμα: κέὲπος = κῆπος κεέπου =κήπου

Ο ΝΟΜΟΣ ΤΗΣ ΤΡΙΣΥΛΛΑΒΙΑΣ

Ο βασικότερος ίσως κανόνας τονισμού της Αρχαίας Ελληνικής είναι ότι ο τόνος δεν μπορεί να ανέβει πριν από την προπαραλήγουσα (δηλαδή την τρίτη συλλαβή από το τέλος) κι αυτό όταν η λήγουσα είναι βραχεία. Όταν η λήγουσα είναι μακρά, ο τόνος κατεβαίνει αναγκαστικά στην παραλήγουσα. Π.χ. το όφελος, αλλά του οφέλους. Στην πραγματικότητα πίσω από αυτό τον κανόνα κρύβεται ένας γενικότερος, βασικότερος και παλιότερος: ο τόνος δεν μπορεί να ανέβει πέρα από τον τρίτο φωνηεντικό χρόνο από τη λήγουσα.

Στο παράδειγμα με τη λέξη όφελος ο κανόνας είναι ολοφάνερος: όφελος: όλα τα φωνήεντα είναι βραχέα, άρα διαρκούν από έναν χρόνο (3Χ1). Η λέξη τονίζεται στον τρίτο χρόνο από τη λήγουσα. οφέλους: το ου της κατάληξης είναι δίφθογγος, άρα έχει δύο χρόνους, συνεπώς συνολικά η λέξη έχει τώρα 1+1+2 =4 χρόνους. Ο τόνος κατεβαίνει αναγκαστικά στον τρίτο χρόνο από το τέλος, άρα πάει στην παραλήγουσα.

Το ίδιο σχήμα ερμηνεύει και δισύλλαβες λέξεις, όπου φαινομενικά δεν έπρεπε να ισχύει ο νόμος της τρισυλλαβίας. Ισχύει όμως ο πιο βασικός νόμος της τριχρονίας: κῆπος =κέεπος, ο τόνος πέφτει στον τρίτο χρόνο από το τέλος. κήπου = κεέπου, ο τόνος πέφτει στον τρίτο χρόνο από το τέλος.[ii] κῆποι = κέεποι, ο νόμος φαινομενικά μόνο παραβιάζεται, αφού είπαμε ότι το -οι στο τέλος κλιτής λέξης γίνεται oy και του απομένει μόνο ένας φωνηεντικός χρόνος: πραγματική προφορά κέεποy.

Η ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΟΝ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΤΟΝΟ

Η αλλαγή του τόνου από μουσικό σε δυναμικό ήταν βαθμιαία διαδικασία που ξεκίνησε αμέσως μετά την κλασική εποχή για τις περισσότερες ελληνικές διαλέκτους (υπάρχουν υποψίες ότι στη λακωνική ξεκίνησε ήδη από το τέλος της αρχαϊκής εποχής). Στην ενίσχυση της αλλαγής έπαιξε ίσως σημαντικό ρόλο και η διάδοση της Ελληνικής σε ξένους λαούς που δεν ήταν σε θέση να αναπαραγάγουν τα λεπτά μουσικά σχήματα της Ελληνικής, όπως σήμερα οι ξένοι ομιλητές της αγγλικής δεν μπορούν να αναπαραγάγουν εύκολα την λονδρέζικη προφορά και συνήθως υιοθετούν μια προφορά των δύσκολων φθόγγων πιο κοντά στη δική τους μητρική γλώσσα.

Επιπλέον ο μουσικός τόνος χρειαζόταν τα μακρά φωνήεντα και τις διφθόγγους, για να εκφραστεί. Η βαθμιαία μετατροπή των μακρών σε βραχέα και ο μονοφθογγισμός των διφθόγγων (π.χ. καιρός > καερός > κεερός > κερός) οδήγησε στην απώλεια και του μουσικού τονισμού.

Η μετάβαση στο δυναμικό τονισμό φαίνεται να ολοκληρώθηκε στους δύο πρώτους μετά Χριστόν αιώνες, αφού τα ποιήματα του Κλήμεντος από την Αλεξάνδρεια (τέλος 2ου αιώνα μ.Χ.) ή του Γρηγόριου του Ναζιανζηνού (4ος αιώνας μ.Χ.) στηρίζονται στην εναλλαγή άτονων και τονισμένων συλλαβών, όπως στα Νέα Ελληνικά (βέβαια οι λόγιοι ποιητές εξακολούθησαν να γράφουν στα παραδοσιακά μέτρα για αιώνες ακόμη). Ενδιάμεσα την επικράτηση του δυναμικού τονισμού μαρτυρούν ορθογραφικά «λάθη» σε παπυρικά ευρήματα από καθημερινούς ανθρώπους.

Έτσι λ.χ. συχνά το ε γράφεται ως γιώτα σε άτονες συλλαβές: είναι γνωστό ότι ο δυναμικός τόνος έχει την τάση να «εξασθενεί» τα άτονα φωνήεντα, οδηγώντας τα ακόμη και στην οριστική έκπτωση από τη λέξη. Ένα παρόμοιο φαινόμενο παρουσιάζεται στα λεγόμενα βόρεια νεοελληνικά ιδιώματα: π.χ. νιρό αντί νερό, σκλί αντί σκυλί κ.ο.κ.[iii]

________________________________________

[i] Υπήρχαν φυσικά και άλλοι λόγοι για την επινόηση των τονικών σημαδιών, ο κυριότερος από τους οποίους ήταν η ανάγκη να σημειωθούν οι τόνοι σε διαλεκτικά κείμενα των οποίων ο τονισμός διέφερε από τον επικρατούντα αττικό. Λ.χ. τα κείμενα των Λέσβιων αρχαϊκών λυρικών (Σαπφώ, Αλκαίος) ήταν γραμμένα σε μια διάλεκτο που είχε την τάση να ανεβάζει τον τόνο των λέξεων μακριά από τη λήγουσα. Π.χ. πόταμος αντί ποταμός. Επίσης τα ομηρικά κείμενα ήταν γεμάτα με ιωνικούς, λεσβιακούς και άλλους πανάρχαιους τύπους και οι μαθητές και οι σπουδαστές έπρεπε να μάθουν τον σωστό τονισμό αυτών των λέξεων, πολλές από τις οποίες δεν χρησιμοποιούνταν πια στην ελληνιστική εποχή. Τέλος στη χρήση τόνων μπορεί να συνέβαλε και η ανάγκη των ξένων να μάθουν σωστά την Ελληνική.

[ii] Αυτόν τον νόμο τον μαθαίνουμε μηχανικά στο σχολείο ως «μακρό μπροστά από βραχύ περισπάται», «μακρό μπροστά από μακρό οξύνεται».

[iii] Ο κλασικός λακωνικός τύπος σιός αντί θεός (με «αδυνάτισμα» του άτονου ε σε ι) είναι μία από τις ενδείξεις που εξαιτίας τους οι γλωσσολόγοι υποπτεύονται ότι στη λακωνική η εξέλιξη προς το δυναμικό τόνο ξεκίνησε νωρίτερα από τις άλλες διαλέκτους. [Ο λακωνικός τύπος είναι ενδιαφέρων και από μια άλλη άποψη: δείχνει ότι τα δασέα σύμφωνα όπως το -θ- (κλασική προφορά περίπου /τχ/ =τχεός) ξεκίνησαν να γίνονται τριβόμενα (όπως σήμερα) στη λακωνική επίσης νωρίτερα σε σχέση με άλλες αρχαίες διαλέκτους: το σ- φαίνεται να αποτελεί απόπειρα να αποδοθεί ένα τριβόμενο θ όπως το σημερινό με τον πιο κοντινό φθόγγο που διέθετε το ελληνικό αλφάβητο, με άλλα λόγια η λακωνική προφορά στην πράξη πρέπει να ήταν /θιός/ ή /θyός/ με συνίζηση)].

Η επικράτηση ισχυρού δυναμικού τόνου είναι και ο λόγος που λ.χ. στη Γαλλική υπάρχει τόσο μεγάλη διαφορά μεταξύ ιστορικής ορθογραφίας και πραγματικής προφοράς. Η Λατινική, ο πρόγονος της Γαλλικής, είχε επίσης μουσικό τόνο.

Στην πορεία προς τη Γαλλική η επικράτηση δυναμικού τονισμού οδήγησε στον ακρωτηριασμό των άτονων συλλαβών: ils aiment πραγματική προφορά ilz-em. Ο ακρωτηριασμός των καταλήξεων οδήγησε στο να τονίζονται όλες οι γαλλικές λέξεις στη λήγουσα!

Σταύρος Γκιργκένης Διδάκτορας κλασικής φιλολογίας

heterophoton.